Σαν σήμερα…
Στις 23 Ιουνίου του 2005 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 80 ετών, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της μεταπολεμικής γενιάς, ο Μανόλης Αναγνωστάκης… Είχε γεννηθεί στην Θεσσαλονίκη το 1925…
Τα μελοποιημένα ποιήματα
Λίγα σχετικά ήταν τα ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη που μελοποιήθηκαν τα τελευταία πενήντα χρόνια, στη συντριπτική πλειοψηφία τους από τον Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και από τους Γιάννη Μαρκόπουλο, Θάνο Μικρούτσικο, Δημήτρη Παπαδημητρίου, Θέμη Ανδρεάδη…
Η όγδοη «Αρκαδία» του Μίκη
Στις 29 Ιουλίου του 1969, ανήμερα των γενεθλίων του, κατά τη διάρκεια της εξορίας του στη Ζάτουνα της ορεινής Αρκαδίας, ο Μίκης Θεοδωράκης ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, μελοποιώντας τα ποιήματα «Χάρης» και «Μιλώ», που μιλούν για την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Αυτά τα δυο τραγούδια αποτέλεσαν τον κύκλο «Αρκαδία VIII» και, όπως αναφέρει ο συνθέτης στο «Ημερολόγιο εξορίας» του, κάποιοι από τους φρουρούς του αλλά και κάτοικοι της Ζάτουνας, ζητούσαν επίμονα να ακούσουν αυτά τα καινούργια τραγούδια…
«Μιλώ» - Οι πρώτες εκτελέσεις
Όσον αφορά την πορεία του «Μιλώ» στη δισκογραφία, ορισμένες πηγές στη βιβλιογραφία του Μίκη, αναφέρουν πως δισκογραφήθηκε για πρώτη φορά από την Μαρία Φαραντούρη το 1972 για την ΕΜΙ. Παρόλη την έρευνα που έκανα, δεν μπόρεσα να εντοπίσω αυτή τη δισκογραφική έκδοση. Η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού για τη δισκογραφία, σύμφωνα με τα δικά μου στοιχεία, έγινε από τον Μίκη Θεοδωράκη και βρίσκεται στο δίσκο «Concert 3» που κυκλοφόρησε από την Pathe Marconi – Εmi στην Γαλλία το 1974 – προφανώς πριν από την πτώση της χούντας. Περιλάμβανε αποσπάσματα από την πρώτη, την έβδομη και την όγδοη «Αρκαδία» του Μίκη, τραγουδισμένα από την Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή και τον ίδιο τον συνθέτη που τραγουδά το «Μιλώ». Το εξώφυλλο μάλιστα, ήταν ένα σχέδιο του Νίκου Κούνδουρου. Η γερμανική έκδοση του ίδιου δίσκου από την United Artists Records είχε τίτλο «Concert 2». Το 1997 ο δίσκος αυτός επανεκδόθηκε σε cd από την εταιρεία «Άνοδος» με τίτλο «Αρκαδίες 1, 7, 8».
Στα τέλη του 1974 το τραγούδι ηχογραφήθηκε τόσο από την Μαρία Φαραντούρη – σε ενορχήστρωση και διεύθυνση του συνθέτη – και εντάχθηκε στο δίσκο «Αρκαδία 6 – Αρκαδία 8» (Minos, MSM 219), όσο και από τον Αντώνη Καλογιάννη, σε ενορχήστρωση Κώστα Κλάββα. Ήταν το τελευταίο τραγούδι στο δίσκο με τα τραγούδια του κύκλου «Νύχτα θανάτου» σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου (Polydor 2421050).
Στην Δημητσάνα με την Ορχήστρα του Μίκη και τον Νταλάρα
Πολλά χρόνια αργότερα, στις 16 Αυγούστου 2003 είχα την τύχη να βρεθώ στη συναυλία της Λαϊκής Ορχήστρας «Μίκης Θεοδωράκης» στο Ανοιχτό Δημοτικό Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» στην Δημητσάνα, ένα ορεινό χωριό της Αρκαδίας ακριβώς απέναντι από την Ζάτουνα, με ερμηνευτές τον Γιώργο Νταλάρα, τον Κώστα Θωμαΐδη και την Μαρία Σουλτάτου.
Αντιγράφω κάποιες από τις σημειώσεις μου από μια παλαιότερη δημοσίευση, σχετικά με τη συγκεκριμένη συναυλία:
Με αφορμή ένα αφιέρωμα στα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, ανέτρεξα στο «συρτάρι» της μνήμης μου και σταμάτησα στις 16 Αυγούστου του 2003. Εκείνη τη μέρα, με μια παρέα από την Καλαμαριά βρεθήκαμε στο μικρό ανοιχτό θέατρο της Δημητσάνας στην ορεινή Αρκαδία, στο οποίο έχει δοθεί το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη, προκειμένου να παρακολουθήσουμε ένα αφιέρωμα στα τραγούδια του Μίκη, με τον Γιώργο Νταλάρα, τον Κώστα Θωμαΐδη, τη Μαρία Σουλτάτου, Xορωδία και βεβαίως, τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης», με προεξάρχοντα τον Κώστα Παπαδόπουλο στο μπουζούκι. Μπουζούκι έπαιξε επίσης ο Μανώλης Γεωργοστάθης, πιάνο ο Γιάννης Ιωάννου, μπάσο ο Τεό Λαζάρου και κιθάρα ο Δημήτρης Παπαγγελίδης. Μου διαφεύγουν τα ονόματα του ντράμερ και της κοπέλας που έπαιξε σαντούρι.
Μέσα και έξω από το θέατρο, χωρητικότητας περίπου 1000 ατόμων, είχαν μαζευτεί περίπου 4000 θεατές. Με την εμφάνιση του Μίκη, έχοντας στο πλευρό του τον Γιώργο Νταλάρα, έγινε απλά, χαμός. Ο Μίκης αποπειράθηκε να απευθύνει έναν χαιρετισμό στο κοινό, αλλά, δυστυχώς, το μικρόφωνο ήταν χαλασμένο...
Στη συνέχεια τιμήθηκε ο Γιώργος Νταλάρας από τον δήμαρχο της περιοχής για την προσφορά του στην ελληνική μουσική και αμέσως ξεκίνησε η συναυλία με τη Μαρία Σουλτάτου, να καταθέτει ξεχωριστές ερμηνείες σε τέσσερα κομμάτια από τον «Επιτάφιο» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.
Η Σουλτάτου παρέδωσε την σκυτάλη στον Κώστα Θωμαΐδη, που ερμήνευσε με πολύ ιδιαίτερο τρόπο κάποια κομμάτια από τις «Αρκαδίες» του Μίκη, που γράφτηκαν στη Ζάτουνα, το χωριό ακριβώς απέναντι από τη Δημητσάνα, όπου ο συνθέτης ήταν εξόριστος στη διάρκεια της χούντας, αλλά και κάποια από τα «Λυρικά» σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη.
Ήταν η σειρά του Γιώργου Νταλάρα, ο οποίος με τη συνοδεία χορωδίας ανέβηκε στη σκηνή και, σε μεγάλα κέφια, ερμήνευσε τα παρακάτω τραγούδια, μεταξύ των οποίων τέσσερα από τις «Αρκαδίες» που, αν δεν απατώμαι, τραγούδησε ζωντανά για πρώτη φορά.
Στο φινάλε η συγκίνηση κορυφώθηκε, όταν στη σκηνή ανέβηκε και ο Μίκης για να τραγουδήσει τρία τραγούδια με τους υπόλοιπους τραγουδιστές, ενώ από τη Ζάτουνα, ακριβώς απέναντι δηλαδή, έκαναν σινιάλο, αναβοσβήνοντας τα φώτα του χωριού. Τις στιγμές αυτές επιτρέψτε μου να τις χαρακτηρίσω ως ιστορικές και αλησμόνητες…
Η συναυλία επαναλήφθηκε την επόμενη μέρα στο Ανοιχτό Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» στα Εξαμίλια Κορινθίας, με τη διαφορά ότι αφενός δεν παραβρέθηκε ο συνθέτης, αφετέρου δεν ακούστηκαν τα δυο τραγούδια του Μάνου Ελευθερίου…
Ο Νταλάρας τραγουδά το «Μιλώ»
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε τον Γιώργο Νταλάρα μαζί με τη χορωδία να τραγουδούν το «Μιλώ». Πρέπει να διευκρινίσω πως τα «κουνήματα» της εικόνας οφείλονται στο ότι εκείνη τη στιγμή προσπάθησα να «πιάσω» το σινιάλο που έκαναν με τα φώτα, από την Ζάτουνα, ακριβώς απέναντι από το θέατρο…
Να σημειώσω επίσης πως ένας διαρκής ήχος που ακούγεται, δεν προέρχεται από κάποιο ηχητικό πρόβλημα, αλλά από τα τζιτζίκια που τραγουδούσαν στον περιβάλλοντα χώρο του θεάτρου, μαζί με τους τραγουδιστές και το κοινό…
Πηγές: 1) Κείμενο του Μίκη Θεοδωράκη στο ένθετο της επανέκδοσης του cd «Αρκαδία VI – Αρκαδία VIII» (Μinos – Emi, 2003)
2) «Οι Αρκαδίες του Μίκη» Άρθρο του Αποστόλη Γιαννακίδη στο διαδικτυακό περιοδικό «Ορφέας».
