Σαν σήμερα…
Στις 14 Φεβρουαρίου 1884 γεννήθηκε στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας ο ποιητής, λογοτέχνης και δημοσιογράφος Κώστας Βάρναλης (κάποιες πηγές αναφέρουν σαν ημερομηνία γέννησης την 26η Φεβρουαρίου και σαν έτος το 1883). Το 1959 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν. Έφυγε από τη ζωή στις 16 του Δεκέμβρη του 1974.
Οι στίχοι του Βάρναλη που πήραν το δρόμο της μελοποίησης και της δισκογραφίας δεν είναι πολλοί. Γνωστότερα από τα τραγούδια με στίχους του είναι βεβαίως η περίφημη «Μπαλάντα του Αντρίκου» και οι «Μοιραίοι» του Μίκη Θεοδωράκη, ένα ποίημα που στα χρόνια του ’60, γνώρισε άλλες δυο μελοποιήσεις εκτός του Θεοδωράκη, μια το 1962 από τον Νίκο Μαμαγκάκη και μία το 1965 από τον Χρήστο Χαιρόπουλο. Από κει και μετά, στις σημαντικότερες απόπειρες μελοποίησης του Βάρναλη θα λέγαμε πως ήταν αυτή του Σταύρου Κουγιουμτζή με τον «Μπάρμπα Θάνο»)
το 1966 και το «Γεια χαρά καλή» το 1971, τρία χρόνια μετά ο Νίκος Μαμαγκάκης παρουσίασε το δίσκο «Σκλάβοι πολιορκημένοι», με την Μαρία Δημητριάδη και τον Δημήτρη Ψαριανό, ενώ το 1978 ο Νίκος Ξυλούρης ηχογράφησε τα «Η μπαλάντα του κυρ – Μέντιου» και «Πόνοι της Παναγιάς» σε μουσική του Λουκά Θάνου, για το δίσκο «Σάλπισμα»,
που κυκλοφόρησε το 1980, μετά τη «φυγή» του ερμηνευτή. Κάποιες άλλες μελοποιήσεις ποιημάτων του Βάρναλη, που πραγματοποιήθηκαν από συνθέτες μικρότερης «εμβέλειας» και κυκλοφόρησαν από μικρότερες εταιρείες, δεν είχαν καμιά τύχη, τουλάχιστον όσον αφορά την αποδοχή τους από το κοινό. Εξαίρεση ίσως αποτελεί η περίπτωση του Σπύρου Σαμοΐλη που το 1974 μελοποίησε το «Βάστα καρδιά» του Κώστα Βάρναλη, το οποίο έδωσε το γενικό τίτλο και στο δίσκο που κυκλοφόρησε με ερμηνευτές τον Πέτρο Πανδή και την Ελένη Βιτάλη.
«Λαϊκή ανθολογία Βάρναλη»
Η δεύτερη ολοκληρωμένη δουλειά με τραγούδια σε ποίηση του Κώστα Βάρναλη, μετά τους «Σκλάβους πολιορκημένους» του Νίκου Μαμαγκάκη, κυκλοφόρησε τον Δεκέμβρη του 1977 από τη Lyra (με το label «Ζοdiac»), με τίτλο «Λαϊκή ανθολογία Βάρναλη και με δέκα τραγούδια σε μουσική του Γιάννη Ζουγανέλη, με βασικούς ερμηνευτές την Αφροδίτη Μάνου και την Ισιδώρα Σιδέρη και τη συμμετοχή του Ζουγανέλη στο τραγούδι και του Αντώνη Καφετζόπουλου στην απαγγελία στίχων του Βάρναλη. Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ήταν του Γιάννη Ζουγανέλη.
Τα τραγούδια του δίσκου
1) Της εξορίας – Ισιδώρα Σιδέρη2) Θα γεννηθώ ξανά – Αφροδίτη Μάνου
3) Ο Κωσταντής (διασκευή Γιάννη Ζουγανέλη) Γιάννης Ζουγανέλης *
4) Λευτεριά – Ισιδώρα Σιδέρη
5) Άγνωστος ήρως – Αφροδίτη Μάνου, Ισιδώρα Σιδέρη, Γιάννης Ζουγανέλης
6) O οδηγητής – Αφροδίτη Μάνου
7) Στυλίτης – Ισιδώρα Σιδέρη
8) Τέρμα – Αφροδίτη Μάνου
9) Χορός Ωκεανίδων – Ισιδώρα Σιδέρη, Αφροδίτη Μάνου
10) Χρυσή πατρίδα – Ισιδώρα Σιδέρη
*Στο τραγούδι «Ο Κωσταντής» αντικατέστησα το δίστιχο «τάχα η θέλησή σου λίγη, τάχα ο πόνος σου μεγάλος, αχ πού’ σαι νιότη που ’δειχνες πως θα γινόμουν άλλος» με το δίστιχο «τάχα η θέλησή σου λίγη, τάχα ο πόνος σου μεγάλος, είναι η θέλησή σου λίγη κι όχι ο πόνος σου μεγάλος», γιατί πιστεύω ότι στο ερώτημα που βάζει ο ποιητής η απάντηση υπάρχει, είναι σαφής και ήταν καθήκον μου να τη δώσω.
Γιάννης Ζουγανέλης
Η ηχογράφηση έγινε από τον Γιάννη Κιουρτσόγλου στο studio «Action», η μακέτα του εξωφύλλου ήταν του Γιάννη Λεκκού και η παραγωγή του Γιώργου Μακράκη.
«Η ανάπτυξη της τέχνης στην υπηρεσία του λαού»
Σήμερα που ο τόπος μας είναι «μήλον της Έριδος» για τους «ηγεμόνες» του κόσμου, σήμερα που ο πόλεμος χτυπάει την πόρτα μας κι οι θάλασσες και τα νησιά μας κινδυνεύουν να περάσουν σ’άλλα χέρια, σήμερα που οι πρόσφυγες στην Κύπρο θα ξεχειμωνιάσουν γι’ άλλη μια χρονιά στις σκηνές, ο λαός μας αντιστέκεται, για να κρατήσει αυτά που του ανήκουν. Αυτό το λαό, που σήμερα και χρόνια τώρα αγωνίζεται για την πατρίδα και τη λευτεριά του κάθε τόσο ενάντια σ’ ένα καινούργιο εχθρό, τραγούδησε ο Βάρναλης. Τραγούδησε τους πόθους του και τους καημούς του, την πάλη του για το ψωμί, τους αγώνες του για μια καλύτερη ζωή. Κι ακόμα, την ακατάβλητη δύναμή του και τα κατορθώματά του.Ένας τέτοιος ποιητής – γέννημα του λαού – δεν μπορεί παρά να ανήκει στο λαό που τον δημιούργησε, κι όχι σ’ αυτούς που εκμεταλλεύονται την καταξίωσή του μέσα στο λαό για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Αξιοποιώντας σήμερα την προσφορά και τη λειτουργία της τέχνης του Βάρναλη, ενώνοντας τη φωνή μας με τη φωνή του και δυναμώνοντας κάθε θετικό στοιχείο που βγαίνει μέσα από τη ζωντανή πολιτιστική παράδοση, δένοντας το παλιό με το καινούργιο, πιστεύουμε ότι κάνουμε ένα πρώτο βήμα για την ανάπτυξη της τέχνης στην υπηρεσία του λαού.
Δεκέμβρης 1977
Γιάννης Ζουγανέλης, Αφροδίτη Μάνου, Ισιδώρα Σιδέρη
(Το σημείωμα στο οπισθόφυλλο του δίσκου)
Λίγα λόγια για το δίσκο
Για τον Γιάννη Ζουγανέλη έγραφα πριν από λίγες ημέρες, με αφορμή ένα κείμενο για τα πρώτα τραγούδια του, πως ίσως είναι αδικία, αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός από τα σατιρικά και σκωπτικά του τραγούδια, καθώς και από τη συμμετοχή του (ως σατιρικός καλλιτέχνης) σε διάφορα μουσικά σχήματα. Και λέω «αδικία», γιατί υπήρξε συνθέτης δεκάδων ολοκληρωμένων έργων με τραγούδια ή οργανικών που δεν έγιναν ιδιαίτερα γνωστά, με μελοποιημένη ποίηση, αυτόνομα ή παιδικά τραγούδια και μουσική για το θέατρο και την τηλεόραση.Ένα από αυτά τα έργα ήταν και η «Λαϊκή ανθολογία Βάρναλη», που κυκλοφόρησε σε μια εποχή που το πολιτικό τραγούδι, με κύριο εκπρόσωπο τον Μίκη Θεοδωράκη, γνώριζε ακόμα μέρες ακμής. Μέσα σε αυτό το κλίμα, εκδόθηκαν τότε αρκετές δουλειές συνθετών, που βασίσθηκαν στη μελοποίηση ποιητών, που δεν έτυχαν ιδιαίτερης αποδοχής και πήγαν άπατες, όπως και αυτή.
Στη μελοποίηση αλλά και στις ενορχηστρώσεις του Ζουγανέλη είναι ευδιάκριτα τα στοιχεία από τον ήχο του «έντεχνου» τραγουδιού της δεκαετίας του ’70, όπως και από την παραδοσιακή μουσική. Προσπαθώντας να μεταφέρει την αγωνιστική διάθεση των ποιημάτων του Βάρναλη, χρησιμοποιεί συχνά υψηλούς τόνους, επηρεασμένος, ενδεχομένως, από αντίστοιχα πολιτικά τραγούδια της εποχής του Θεοδωράκη, του Λοΐζου ή του Μικρούτσικου.
Δυο από τα ποιήματα του Βάρναλη που ακούγονται σε αυτό το δίσκο γνώρισαν κι άλλες μελοποιήσεις πριν και μετά το 1977. Το 1974 «Ο Κωσταντής» είχε μελοποιηθεί από τον Νίκο Μαμαγκάκη για τους «Σκλάβους πολιορκημένους», ενώ το 1981 ο Χρήστος Λεοντής μελοποίησε τον «Οδηγητή» και τον ενέταξε στο δίσκο της συνεργασίας του με τον Θάνο Μικρούτσικο «Συναυλίες ‘81». Σε αυτή την ηχογράφηση μάλιστα, στην οποία τραγούδησε ο ίδιος ο Λεοντής, είχε παίξει γκρανκάσα ο… Στέλιος Καζαντζίδης!
Είναι χαρακτηριστικό πως η «Λαϊκή ανθολογία Βάρναλη» παραμένει μέχρι σήμερα ανέκδοτη σε cd…
Στο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το δίσκο.
