Ολοκλήρωσα την ανάγνωση του βιβλίου του Δημήτρη Φεργάδη «Με αφορμή την Columbia» που ιχνηλατεί τη «Βιομηχανία της Δισκογραφίας στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα» και μαζί στιγμές, πρόσωπα, ζητήματα του ελληνικού τραγουδιού και της κοινωνίας μας και όχι μόνο.
Απολαυστικό… Τρέχουν οι σελίδες και το μυαλό αρχίζει τα ταξίδια. Ιδιαίτερη η γραφή του, πολύτιμες οι μαρτυρίες του.
Περιμένοντας να «κάτσει» μέσα μου, και να μεστώσω το «καταστάλαγμά» του, σκέφτηκα να σας χαρίσω ένα μικρό κέρασμα, από το Δεύτερο μέρος του έργου, και απ’ το 17ο κεφάλαιό του «Εκ βαθέων»…
Γράφει στο βιβλίο του ο Δημήτρης Φεργάδης:
Νιώθαμε υπέροχα. Ήταν ο κάμπος με τα λέλουδα. Ήταν η θάλασσα με τα ψάρια…Ονειρευόμασταν…Σχεδιάζαμε… Κάποιος όμως από ψηλά… πολύ ψηλά… μας έβλεπε και γέλαγε…
Οι πιθανότητες να χτυπήσουμε καινούργιο δίσκο με τον εξαίσιο αυτό τραγικό ερμηνευτή και τραγουδοποιό ήτανε πολύ… πολύ μεγάλες. Έτσι το βλέπαμε. Ο Μάνος ο Ξυδούς -το φιλαράκι του-, ο Τόνι Σόλτερ -ο boss, απαίσια λέξη-, ο υπογραφόμενος.
Και όλα αυτά μέχρι λίγες μέρες πριν έρθει το τέλος.
Καθότανε πάνω σ’ ένα γραφείο στην επικράτεια του Μάνου. Στη Ριζόπολη, Ηρακλείου 127, προς Προμπονά μεριά. Και ο λόγος… τι άλλο, για τα νέα τραγούδια του Παύλου. Όμως η συζήτηση διεκόπη… Ακόπως, αιφνιδίως, ησύχως… Παρέπαιε… Έφυγε… Κι έκανε κρύο… πολύ κρύο…
Μετά από λίγες μέρες… ουδείς έπεσε από τα σύννεφα. «Η αυτού πραγματικότης ο πρίγκκηψ Παύλος βρέθηκε νεκρός. Από κάτι το υπερβολικό, λένε.
Κοίτα το φιλαράκι μου
αμίλητος το πίνει
να ξέρεις πως για πάρτη μου
και τη ζωή του δίνει
υπάρχουν λόγοι σοβαροί
γι' αυτό και στ' αναφέρω
έχουν αγριέψει οι καιροί
και που θα βγει δεν ξέρω
Είμαι νοκ άουτ,
κράτα με ν' αντέξω τα χτυπήματα
Όμως… δεν τ’ άντεξε… Ο τρέχων κόσμος εγκατέλειψε τον Παύλο. Ο πρίγκιπας Παύλος εγκατέλειψε τον τρέχοντα κόσμο. Τελευταία κατοικία του φθαρτού σαρκίου του ο Κόκκινος Μύλος. Τόπος ευάερος, τόπος ευήλιος, χλοερός και με χόρτο.
Όλη η εταιρεία παρούσα με πρώτο τον Τόνι -το boss, απαίσια λέξη-, και από κοντά ο Μάνος, η Βούλα η Καμβύση, ο Γιάννης ο Κουτουβός, ο υπογραφόμενος… Μύγες μες το μαύρο γάλα… μύγες μες το μαύρο μέλι… αγοριών και κοριτσιών που βρέθηκαν στον Κόκκινο Μύλο.
Εικόνα που δεν θα ξεχάσω -και δεν θέλω- ποτέ. Δεν ήτανε κηδεία αυτό. Ήταν ο βουβός θρήνος και η απελπισία χορού αρχαίας τραγωδίας. Τρύπιες μάσκες του θεάτρου Νο τα πρόσωπα… Στουπέτσι… Παιδιά σιωπηλά, «με τα μεγάλα μάτια σαν εκκλησίες» (Γιάννης Ρίτσος) να έχουν γεμίσει -στα μαύρα ντυμένα- όλο το χώρο υποδοχής της τελευταίας παράστασης του Παύλου. Κανένας χορογράφος δεν τους υπέδειξε τις θέσεις μέσα στο «κοίλον». Όλοι οι τάφοι… και οι πιο μακρινοί -θύρες του Άδη- είχανε παραστάτες. Ένα σιωπηλό αγόρι, ένα σιωπηλό κορίτσι, με τα στενά μαύρα παντελόνια τους και τα μπουφάν τα μαύρα. Μερικά με μαύρα -πάντα- ζορμπαλίδικα κεφαλομάντηλα. Κούροι, Κουρήτες, Κόρες. Κορυφαίος κι αμίλητος… ο Βασίλης… ο ένας… ο Τοπιτζής. Στην πιο άκρη της άκρης…
Στις 6 Δεκεμβρίου του 1990.
Ο πρίγκηψ Κεμάλ… ο Παύλος… πάνω σ’ έναν μαύρο Πήγασο… αναχωρούσε.
Και κανείς δεν ένιωθε υπέροχα.
Τώρα… «Κλείσε την πόρτα με κλειδί…»
Απολαυστικό… Τρέχουν οι σελίδες και το μυαλό αρχίζει τα ταξίδια. Ιδιαίτερη η γραφή του, πολύτιμες οι μαρτυρίες του.
Περιμένοντας να «κάτσει» μέσα μου, και να μεστώσω το «καταστάλαγμά» του, σκέφτηκα να σας χαρίσω ένα μικρό κέρασμα, από το Δεύτερο μέρος του έργου, και απ’ το 17ο κεφάλαιό του «Εκ βαθέων»…
Γράφει στο βιβλίο του ο Δημήτρης Φεργάδης:
Νιώθαμε υπέροχα. Ήταν ο κάμπος με τα λέλουδα. Ήταν η θάλασσα με τα ψάρια…Ονειρευόμασταν…Σχεδιάζαμε… Κάποιος όμως από ψηλά… πολύ ψηλά… μας έβλεπε και γέλαγε…
Οι πιθανότητες να χτυπήσουμε καινούργιο δίσκο με τον εξαίσιο αυτό τραγικό ερμηνευτή και τραγουδοποιό ήτανε πολύ… πολύ μεγάλες. Έτσι το βλέπαμε. Ο Μάνος ο Ξυδούς -το φιλαράκι του-, ο Τόνι Σόλτερ -ο boss, απαίσια λέξη-, ο υπογραφόμενος.
Και όλα αυτά μέχρι λίγες μέρες πριν έρθει το τέλος.
Καθότανε πάνω σ’ ένα γραφείο στην επικράτεια του Μάνου. Στη Ριζόπολη, Ηρακλείου 127, προς Προμπονά μεριά. Και ο λόγος… τι άλλο, για τα νέα τραγούδια του Παύλου. Όμως η συζήτηση διεκόπη… Ακόπως, αιφνιδίως, ησύχως… Παρέπαιε… Έφυγε… Κι έκανε κρύο… πολύ κρύο…
Μετά από λίγες μέρες… ουδείς έπεσε από τα σύννεφα. «Η αυτού πραγματικότης ο πρίγκκηψ Παύλος βρέθηκε νεκρός. Από κάτι το υπερβολικό, λένε.
Κοίτα το φιλαράκι μου
αμίλητος το πίνει
να ξέρεις πως για πάρτη μου
και τη ζωή του δίνει
υπάρχουν λόγοι σοβαροί
γι' αυτό και στ' αναφέρω
έχουν αγριέψει οι καιροί
και που θα βγει δεν ξέρω
Είμαι νοκ άουτ,
κράτα με ν' αντέξω τα χτυπήματα
Όμως… δεν τ’ άντεξε… Ο τρέχων κόσμος εγκατέλειψε τον Παύλο. Ο πρίγκιπας Παύλος εγκατέλειψε τον τρέχοντα κόσμο. Τελευταία κατοικία του φθαρτού σαρκίου του ο Κόκκινος Μύλος. Τόπος ευάερος, τόπος ευήλιος, χλοερός και με χόρτο.
Όλη η εταιρεία παρούσα με πρώτο τον Τόνι -το boss, απαίσια λέξη-, και από κοντά ο Μάνος, η Βούλα η Καμβύση, ο Γιάννης ο Κουτουβός, ο υπογραφόμενος… Μύγες μες το μαύρο γάλα… μύγες μες το μαύρο μέλι… αγοριών και κοριτσιών που βρέθηκαν στον Κόκκινο Μύλο.
Εικόνα που δεν θα ξεχάσω -και δεν θέλω- ποτέ. Δεν ήτανε κηδεία αυτό. Ήταν ο βουβός θρήνος και η απελπισία χορού αρχαίας τραγωδίας. Τρύπιες μάσκες του θεάτρου Νο τα πρόσωπα… Στουπέτσι… Παιδιά σιωπηλά, «με τα μεγάλα μάτια σαν εκκλησίες» (Γιάννης Ρίτσος) να έχουν γεμίσει -στα μαύρα ντυμένα- όλο το χώρο υποδοχής της τελευταίας παράστασης του Παύλου. Κανένας χορογράφος δεν τους υπέδειξε τις θέσεις μέσα στο «κοίλον». Όλοι οι τάφοι… και οι πιο μακρινοί -θύρες του Άδη- είχανε παραστάτες. Ένα σιωπηλό αγόρι, ένα σιωπηλό κορίτσι, με τα στενά μαύρα παντελόνια τους και τα μπουφάν τα μαύρα. Μερικά με μαύρα -πάντα- ζορμπαλίδικα κεφαλομάντηλα. Κούροι, Κουρήτες, Κόρες. Κορυφαίος κι αμίλητος… ο Βασίλης… ο ένας… ο Τοπιτζής. Στην πιο άκρη της άκρης…
Στις 6 Δεκεμβρίου του 1990.
Ο πρίγκηψ Κεμάλ… ο Παύλος… πάνω σ’ έναν μαύρο Πήγασο… αναχωρούσε.
Και κανείς δεν ένιωθε υπέροχα.
Τώρα… «Κλείσε την πόρτα με κλειδί…»
