Ο ίδιος ο Τσέχωφ θεωρούσε πως τα έργα του ήταν κωμωδίες. Η θεατρική απόδοσή τους, όπως την ξέρουμε σήμερα, δεν οφείλεται στον ίδιο, αλλά στο Ρώσο σκηνοθέτη Κονσταντίν Στανισλάφσκι, που ανέβαζε Τσέχωφ με αυτή τη βαρύγδουπη τραγικότητα που θεωρείται σήμερα πια κλασσική.
Η παράσταση του Βυσσινόκηπου σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη δεν βασίστηκε - ευτυχώς - στην οπτική του Στανισλάφσκι. Επιχείρησε μια περισσότερο ανάλαφρη προσέγγιση - υπερτονίζοντας το κωμικό στοιχείο - με την οποία ενδεχομένως να συμφωνούσε κι ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο Μαρκουλάκης για να εντάξει το θεατή στο χρόνο και τον τόπο δούλεψε με αρκετούς συμβολισμούς στην απόδοσή του (ο κόσμος, ο μικρόκοσμος, η μόρφωση, η ρετσινιά της εργασίας κλπ.) οι οποίοι ενσωματώθηκαν ομοιόμορφα μέσα στην παράσταση δημιουργώντας ένα λειτουργικό αποτέλεσμα. Η αντικατάσταση του μπαστουνιού από τη στέκα του μπιλιάρδου και της κουβερνάντας από την ταχυδακτυλουργό θεωρώ πως ήταν εύστοχη κίνηση. Βοήθησε υπαινικτικά στην καλύτερη απόδοση του εκφυλισμού μιας ολόκληρης τάξης.
Το τελευταίο έργο του Τσέχωφ - προφητικό, καθώς προβλέπει την πτώση της φεουδαρχίας - είναι το ρέκβιεμ μιας εποχής που χάνεται ανεπιστρεπτί και επιτάσσει την αναπροσαρμογή σε νέα δεδομένα. Κάτι που οι πρωταγωνιστές βεβαίως δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν. Ένα έργο βαθιά ενδοσκοπικό στο οποίο -όπως και σε όλα τα έργα του συγγραφέα- δεν υπάρχει κακός. Το ξετύλιγμα των χαρακτήρων γίνεται πάντα με τέτοιο τρόπο ώστε όποια πλευρά κι αν πρεσβεύεις δεν μπορείς να κακίσεις κανέναν.
Ο Δημήτρης Λιγνάδης ήταν καθ’ όλη τη διάρκεια η αντίρροπος δύναμη της παράστασης. Η ενοχλητική φωνή της λογικής που επέμενε να διακόπτει την ατελείωτη χαρά και διάθεση για γιορτή, ο ευγνώμων, ο ανερχόμενος, ο σκληρά εργαζόμενος, ο νεόπλουτος που αντιμετωπίζονταν ακόμη ως παρακατιανός και όμως αυτός επέμενε να ενδιαφέρεται, να σκέφτεται να ανησυχεί για το μέλλον των άλλων αλλά και το δικό του. Ο Λιγνάδης φώτισε κάθε σκοτεινή γωνιά του χαρακτήρα που υποδύονταν με μία απίστευτη ειλικρίνεια και με μία ιδιαίτερη φυσικότητα που προσωπικά με συγκίνησε πολύ. Απέδειξε το πόσο αγάπησε τον ήρωά του, αλλά και την υποκριτική του δεινότητα.
Η Θέμις Μπαζάκα σε έναν κόντρα ρόλο από αυτούς που έχουν χαρακτηρίσει την καριέρα της, έδειξε αρκετά νωρίς στην παράσταση πως μπορεί να τον φέρει στα μέτρα της και να τον κάνει δικό της. Η εξαιρετική Κόρα Καρβούνη για άλλη μια φορά έδειξε πως δεν έχει υποκριτικά στερεότυπα. Μπορεί να χτίσει ένα θεατρικό χαρακτήρα από την αρχή και να τον κάνει δεύτερη φύση της. Τέλος η Αθηνά Μαξίμου κλήθηκε να σηκώσει το βάρος του σκηνοθετικού ευρήματος του Ταχυδακτυλουργού και το έκανε τόσο καλά που ώρες ώρες η ηρωίδα της σε σάστιζε. Συνεπικουρούσε στις συμβολικές αναφορές του σκηνοθέτη και μια της κίνηση ήταν αρκετή για να σε κάνει να αφομοιώσεις πολλές σελίδες του θεατρικού κειμένου.
Η παρουσία του Λιγνάδη επηρέασε εμφανώς το Μαρκουλάκη και στη σκηνοθεσία της παράστασης, αφού σε πολλά σημεία υπήρχε μια σκηνοθετική προσέγγιση πιο κοντά στα πρότυπα του Λιγνάδη παρά του Μαρκουλάκη.
Εξαιρετικοί οι φωτισμοί του Αλέκου Γιάνναρου. Σε αρκετές στιγμές σε βοηθούσαν να εστιάσεις μέσα στο συγγραφικό πλουραλισμό του συγγραφέα. Ο πλουραλισμός αυτός ενισχύθηκε και σκηνοθετικά με τη διαπλάτυνση στο ρόλο δευτερευόντων χαρακτήρων του έργου χωρίς εμφανή λόγο. Το εγχείρημα αυτό αρκετές φορές σε αποπροσανατόλιζε δημιουργώντας σύγχυση.
Στα αρνητικά να αναφέρουμε και την κακή ηχομόνωση μεταξύ των δύο θεατρικών σκηνών, όπου στιγμές πριν την κορύφωση ακούγονταν άριες από τη διπλανή παράσταση της Κάλλας. Ευτυχώς ωστόσο αυτό δεν επηρέασε υποκριτικά τους συντελεστές.
Όπως και να ‘χει, ο Βυσσινόκηπος είναι ένα έργο του Τσέχωφ το οποίο δεν ανεβαίνει συχνά και είναι σημαντικό να το παρακολουθήσει κάποιος στη ζωή του, πόσο μάλλον όταν του δίνεται η ευκαιρία να το κάνει με το Δημήτρη Λιγνάδη στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Συντελεστές:
Μετάφραση: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδη
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Σκηνικά: Αθανασία Σμαραγδή
Κοστούμια: Μαρία Κοντοδήμα
Μουσική: Μίνως Μάτσας
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Έλενα Σκουλά, Μανώλης Δούνιας
Βοηθός Σκηνογράφου: Γιώργος Θεοδοσίου
Παραγωγή: Αθηναϊκά Θέατρα
Παίζουν: Θέμις Μπαζάκα, Δημήτρης Λιγνάδης, Κόρα Καρβούνη, Αθηνά Μαξίμου, Γιάννης Κότσιφας, Σίσσυ Τουμάση, Γιώργος Μπινιάρης, Γιάννης Στόλας, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Γιάννης Γιαννούλης, Τάσος Δημητρόπουλος, Γεωργιάννα Νταλάρα.
Η παράσταση του Βυσσινόκηπου σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη δεν βασίστηκε - ευτυχώς - στην οπτική του Στανισλάφσκι. Επιχείρησε μια περισσότερο ανάλαφρη προσέγγιση - υπερτονίζοντας το κωμικό στοιχείο - με την οποία ενδεχομένως να συμφωνούσε κι ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο Μαρκουλάκης για να εντάξει το θεατή στο χρόνο και τον τόπο δούλεψε με αρκετούς συμβολισμούς στην απόδοσή του (ο κόσμος, ο μικρόκοσμος, η μόρφωση, η ρετσινιά της εργασίας κλπ.) οι οποίοι ενσωματώθηκαν ομοιόμορφα μέσα στην παράσταση δημιουργώντας ένα λειτουργικό αποτέλεσμα. Η αντικατάσταση του μπαστουνιού από τη στέκα του μπιλιάρδου και της κουβερνάντας από την ταχυδακτυλουργό θεωρώ πως ήταν εύστοχη κίνηση. Βοήθησε υπαινικτικά στην καλύτερη απόδοση του εκφυλισμού μιας ολόκληρης τάξης.
Το τελευταίο έργο του Τσέχωφ - προφητικό, καθώς προβλέπει την πτώση της φεουδαρχίας - είναι το ρέκβιεμ μιας εποχής που χάνεται ανεπιστρεπτί και επιτάσσει την αναπροσαρμογή σε νέα δεδομένα. Κάτι που οι πρωταγωνιστές βεβαίως δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν. Ένα έργο βαθιά ενδοσκοπικό στο οποίο -όπως και σε όλα τα έργα του συγγραφέα- δεν υπάρχει κακός. Το ξετύλιγμα των χαρακτήρων γίνεται πάντα με τέτοιο τρόπο ώστε όποια πλευρά κι αν πρεσβεύεις δεν μπορείς να κακίσεις κανέναν.
Ο Δημήτρης Λιγνάδης ήταν καθ’ όλη τη διάρκεια η αντίρροπος δύναμη της παράστασης. Η ενοχλητική φωνή της λογικής που επέμενε να διακόπτει την ατελείωτη χαρά και διάθεση για γιορτή, ο ευγνώμων, ο ανερχόμενος, ο σκληρά εργαζόμενος, ο νεόπλουτος που αντιμετωπίζονταν ακόμη ως παρακατιανός και όμως αυτός επέμενε να ενδιαφέρεται, να σκέφτεται να ανησυχεί για το μέλλον των άλλων αλλά και το δικό του. Ο Λιγνάδης φώτισε κάθε σκοτεινή γωνιά του χαρακτήρα που υποδύονταν με μία απίστευτη ειλικρίνεια και με μία ιδιαίτερη φυσικότητα που προσωπικά με συγκίνησε πολύ. Απέδειξε το πόσο αγάπησε τον ήρωά του, αλλά και την υποκριτική του δεινότητα.
Η Θέμις Μπαζάκα σε έναν κόντρα ρόλο από αυτούς που έχουν χαρακτηρίσει την καριέρα της, έδειξε αρκετά νωρίς στην παράσταση πως μπορεί να τον φέρει στα μέτρα της και να τον κάνει δικό της. Η εξαιρετική Κόρα Καρβούνη για άλλη μια φορά έδειξε πως δεν έχει υποκριτικά στερεότυπα. Μπορεί να χτίσει ένα θεατρικό χαρακτήρα από την αρχή και να τον κάνει δεύτερη φύση της. Τέλος η Αθηνά Μαξίμου κλήθηκε να σηκώσει το βάρος του σκηνοθετικού ευρήματος του Ταχυδακτυλουργού και το έκανε τόσο καλά που ώρες ώρες η ηρωίδα της σε σάστιζε. Συνεπικουρούσε στις συμβολικές αναφορές του σκηνοθέτη και μια της κίνηση ήταν αρκετή για να σε κάνει να αφομοιώσεις πολλές σελίδες του θεατρικού κειμένου.
Η παρουσία του Λιγνάδη επηρέασε εμφανώς το Μαρκουλάκη και στη σκηνοθεσία της παράστασης, αφού σε πολλά σημεία υπήρχε μια σκηνοθετική προσέγγιση πιο κοντά στα πρότυπα του Λιγνάδη παρά του Μαρκουλάκη.
Εξαιρετικοί οι φωτισμοί του Αλέκου Γιάνναρου. Σε αρκετές στιγμές σε βοηθούσαν να εστιάσεις μέσα στο συγγραφικό πλουραλισμό του συγγραφέα. Ο πλουραλισμός αυτός ενισχύθηκε και σκηνοθετικά με τη διαπλάτυνση στο ρόλο δευτερευόντων χαρακτήρων του έργου χωρίς εμφανή λόγο. Το εγχείρημα αυτό αρκετές φορές σε αποπροσανατόλιζε δημιουργώντας σύγχυση.
Στα αρνητικά να αναφέρουμε και την κακή ηχομόνωση μεταξύ των δύο θεατρικών σκηνών, όπου στιγμές πριν την κορύφωση ακούγονταν άριες από τη διπλανή παράσταση της Κάλλας. Ευτυχώς ωστόσο αυτό δεν επηρέασε υποκριτικά τους συντελεστές.
Όπως και να ‘χει, ο Βυσσινόκηπος είναι ένα έργο του Τσέχωφ το οποίο δεν ανεβαίνει συχνά και είναι σημαντικό να το παρακολουθήσει κάποιος στη ζωή του, πόσο μάλλον όταν του δίνεται η ευκαιρία να το κάνει με το Δημήτρη Λιγνάδη στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Συντελεστές:
Μετάφραση: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδη
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Σκηνικά: Αθανασία Σμαραγδή
Κοστούμια: Μαρία Κοντοδήμα
Μουσική: Μίνως Μάτσας
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Έλενα Σκουλά, Μανώλης Δούνιας
Βοηθός Σκηνογράφου: Γιώργος Θεοδοσίου
Παραγωγή: Αθηναϊκά Θέατρα
Παίζουν: Θέμις Μπαζάκα, Δημήτρης Λιγνάδης, Κόρα Καρβούνη, Αθηνά Μαξίμου, Γιάννης Κότσιφας, Σίσσυ Τουμάση, Γιώργος Μπινιάρης, Γιάννης Στόλας, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Γιάννης Γιαννούλης, Τάσος Δημητρόπουλος, Γεωργιάννα Νταλάρα.
