Φέτος κλείνουν τριάντα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Γάλλου σκηνοθέτη Φρανσουά Τριφό. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, τιμώντας τη μνήμη του, εμπνεύστηκε την αφίσα της φετινής του διοργάνωσης, από την ταινία του «Τα 400 χτυπήματα».
Στην αφίσα, ο πρωταγωνιστής της ταινίας, ο έφηβος Αντουάν Ντουανέλ (Ζαν Πιερ Λεό), έπειτα από μια ξέφρενη απόδραση ανακαλύπτει τη θάλασσα, αλλά της γυρίζει την πλάτη του και κοιτάζει κατάματα την κάμερα, δηλαδή το θεατή. Αυτό το διαπεραστικό βλέμμα έχει στοιχειώσει τις μνήμες χιλιάδων θεατών.
Αυτό το βλέμμα είναι ουσιαστικά του ίδιου του Τριφό, αφού όπως έχει δηλώσει, «ο Αντουάν Ντουανέλ είναι η συνύπαρξη δύο πραγματικών προσώπων, του Ζαν Πιερ Λεό κι εμού».
Ο Τριφό, εκτός από σκηνοθέτης αριστουργηματικών ταινιών με θέμα την παιδική και νεανική ηλικία, ήταν κι ένας συνεπής και μαχητικός υπερασπιστής των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων.
Κοιτάζοντας την αφίσα, σκεφτόμουν πόσο τρυφερός ήταν με τα παιδιά. Πήρε τον Ζαν Πιερ, ένα νεαρό παραβατικό, και του ανέθεσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στα «400 χτυπήματα». Στα άλλα παιδιά που είχαν πάει στην οντισιόν και δεν πήραν το ρόλο, για να μη νιώσουν απόρριψη, έδωσε μικρότερους ρόλους και τα χρησιμοποίησε όλα στις σκηνές του σχολείου. Οταν τέλειωσαν τα γυρίσματα, δεν άφησε τον Ζαν Πιερ να ξαναγυρίσει στους δρόμους και στο περιθώριο. Στάθηκε για πάντα δίπλα του, σαν πραγματικός πατέρας.
Σ' όλες τις ταινίες του για την παιδική και νεανική ηλικία συνεργαζόταν αρμονικά με τα παιδιά, δεν τα αντιμετώπιζε ποτέ αφ' υψηλού. Μαθήτευε κι ο ίδιος κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Δεν δίσταζε μάλιστα να κοινοποιεί τις όποιες μικρές αποτυχίες του. Δήλωσε σε κάποια συνέντευξή του: «Στα Παλιόπαιδα (Les Mistons) η σκληρότητα των παιδιών με σοκάρισε. Ηταν ένας από τους λόγους που εγκατέλειψα το σχέδιο να συνεχίσω την ταινία. Κατάλαβα πως ήταν πολύ τεχνητό: τα παιδιά έπαιζαν καλά όταν τους ζητούσα να κάνουν κάτι "φυσικό", κάτι που να 'χει σχέση με την καθημερινή τους ζωή, ενώ τα 'καναν θάλασσα όταν τους ζήτησα να βασανίσουν το ζευγάρι των ερωτευμένων. Στο σημείο αυτό σκέφθηκα πως δεν θα ξανακάνω μια ιστορία τεχνητή με παιδιά, προσπαθώντας ν' αποδείξω κάτι. Ξέρω πως η σκληρότητα των παιδιών είναι κάτι υπαρκτό, αλλά εγώ αυτή την πλευρά τους δεν την έχω γνωρίσει...».
Είχε τόση αγάπη στα παιδιά, που ποτέ δεν τοποθέτησε την ταινία πάνω απ' αυτά. Στο «Χαρτζιλίκι», επειδή δύο μικροί, γιοι Ιταλών μεταναστών, έδειχναν έντονο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στα γυρίσματα, ο Τριφό επινοούσε καθημερινά κάποια εικόνα -εκτός σεναρίου- προκειμένου τα δύο παιδιά να μη μείνουν ούτε για μέρα χωρίς να παίξουν έστω και σε ένα μόνο πλάνο.
Τίποτα το ανταγωνιστικό δεν υπήρχε στους χώρους των γυρισμάτων, κανείς βεντετισμός ή άγχος. Ενα πλατό αγάπης και φιλίας, ένα πραγματικό σχολείο της ζωής, της δημιουργίας και της ψυχαγωγίας.
Βεβαίως στη Γαλλία υπήρχαν από τότε θεσμοί που καθόριζαν το πλαίσιο για τη συμμετοχή ανηλίκων στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αλλά ο Τριφό ήταν πιο μπροστά και πιο ψηλά απ' αυτό το πλαίσιο, γιατί ο αγώνας του για τα δικαιώματα των παιδιών απέρρεε από τη δική του αντίληψη και στάση ζωής κι όχι από τη συμμόρφωση σε κάποιους κανόνες χαραγμένους από κάποια επιτροπή ειδικών.
Οι διαγωνισμοί
Αυτά σκεφτόμουν και μελαγχολούσα κοιτάζοντας την αφίσα, προβληματιζόμενος για την ανυπαρξία στη χώρα μας ενός πλαισίου, που να καθορίζει κάποιες ελάχιστες υποχρεώσεις των τηλεοπτικών σταθμών απέναντι στα παιδιά και τους νέους.
Πληροφορηθήκαμε αυτές τις μέρες ότι χιλιάδες γονείς κατέθεσαν αιτήσεις για να πάρουν μέρος τα παιδιά τους σε talent show που διοργανώνει κάποιος ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός.
Αρκεί μόνο η υπογραφή των γονέων; Η πολιτεία δεν έχει λόγο πάνω σ' αυτό;
Με την ευκαιρία, καταθέτω ορισμένες σκέψεις μου γύρω από όλ' αυτά.
Κατ' αρχάς, ορισμένα γενικά ζητήματα.
Ποια η συμβολή των ιδιωτικών μας σταθμών στην έκφραση γνώμης των ίδιων των νέων μας σχετικά με τα προβλήματα που τους απασχολούν, όπως της παιδείας, της ψυχαγωγίας, της ενεργού συμμετοχής τους στα κοινά και του επαγγελματικού τους προσανατολισμού, δικαιώματα που απορρέουν από το άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;
Ποιο κανάλι αφιέρωσε έστω κι ένα λεπτό για να ενημερώσει τους νέους για τα δικαιώματά τους στην Πληροφορία, ποιο κανάλι έχει αναφερθεί έστω και μια φορά στο περιεχόμενο της Συνθήκης του Γκούβαλτ, της Διακήρυξης της Αλεξάνδρειας ή της Ατζέντας του Παρισιού της UNESCO;
Πόσο έχει ικανοποιηθεί η επιθυμία -και κυρίως το ΔΙΚΑΙΩΜΑ- των νέων ανθρώπων για πλουραλισμό και ποικιλομορφία στην ενημέρωση;
Ειδικότερα για το διαγωνισμό ταλέντων. Θεωρώ πως δεν έχει καμιά παιδαγωγική διάσταση, δεν καλλιεργεί πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των νέων, αλλά είναι από τη φύση του καθαρά ανταγωνιστικός και ψυχοφθόρος για τους συμμετέχοντες. Το κυριότερο, αφού υπάρχουν τόσο πολλές αιτήσεις, συνεπάγεται πως πολλά παιδιά θα νιώσουν την απόρριψη. Ποια επιστημονική ομάδα θα ασχοληθεί στη συνέχεια με αυτά τα παιδιά για να μην τραυματιστούν ψυχολογικά; Αλλά και τα παιδιά που τελικά θα χαρακτηριστούν «ταλέντα», με ποια κριτήρια θα χαρακτηριστούν έτσι;
Επειδή έχουν συμπεριφορά ενήλικου σταρ; Επειδή μιμούνται κάποιον αστέρα; Επειδή συμπεριφέρονται ως «μικρομέγαλα»; Και τελικά, τι θα γίνει στη συνέχεια; Θα υπογράψουν συμβόλαια με εταιρείες; Θα πάρουν κάποιο αναμνηστικό και θα το καδράρουν;
Τελικά, τίποτα δεν μάθαμε για την αγωγή των παιδιών από την εποχή της Αναγέννησης; «Αφήστε να ωριμάσει η παιδικότητα στα παιδιά», μας συμβουλεύει ο Ζαν Ζακ Ρουσό, στο βιβλίο του «Αιμίλιος ή Περί Αγωγής».
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΠΥΡΟΥ, σκηνοθέτη και καλλιτεχνικού διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους.
Πηγή: http://www.enet.gr
Στην αφίσα, ο πρωταγωνιστής της ταινίας, ο έφηβος Αντουάν Ντουανέλ (Ζαν Πιερ Λεό), έπειτα από μια ξέφρενη απόδραση ανακαλύπτει τη θάλασσα, αλλά της γυρίζει την πλάτη του και κοιτάζει κατάματα την κάμερα, δηλαδή το θεατή. Αυτό το διαπεραστικό βλέμμα έχει στοιχειώσει τις μνήμες χιλιάδων θεατών.
Αυτό το βλέμμα είναι ουσιαστικά του ίδιου του Τριφό, αφού όπως έχει δηλώσει, «ο Αντουάν Ντουανέλ είναι η συνύπαρξη δύο πραγματικών προσώπων, του Ζαν Πιερ Λεό κι εμού».
Ο Τριφό, εκτός από σκηνοθέτης αριστουργηματικών ταινιών με θέμα την παιδική και νεανική ηλικία, ήταν κι ένας συνεπής και μαχητικός υπερασπιστής των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων.
Κοιτάζοντας την αφίσα, σκεφτόμουν πόσο τρυφερός ήταν με τα παιδιά. Πήρε τον Ζαν Πιερ, ένα νεαρό παραβατικό, και του ανέθεσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στα «400 χτυπήματα». Στα άλλα παιδιά που είχαν πάει στην οντισιόν και δεν πήραν το ρόλο, για να μη νιώσουν απόρριψη, έδωσε μικρότερους ρόλους και τα χρησιμοποίησε όλα στις σκηνές του σχολείου. Οταν τέλειωσαν τα γυρίσματα, δεν άφησε τον Ζαν Πιερ να ξαναγυρίσει στους δρόμους και στο περιθώριο. Στάθηκε για πάντα δίπλα του, σαν πραγματικός πατέρας.
Σ' όλες τις ταινίες του για την παιδική και νεανική ηλικία συνεργαζόταν αρμονικά με τα παιδιά, δεν τα αντιμετώπιζε ποτέ αφ' υψηλού. Μαθήτευε κι ο ίδιος κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Δεν δίσταζε μάλιστα να κοινοποιεί τις όποιες μικρές αποτυχίες του. Δήλωσε σε κάποια συνέντευξή του: «Στα Παλιόπαιδα (Les Mistons) η σκληρότητα των παιδιών με σοκάρισε. Ηταν ένας από τους λόγους που εγκατέλειψα το σχέδιο να συνεχίσω την ταινία. Κατάλαβα πως ήταν πολύ τεχνητό: τα παιδιά έπαιζαν καλά όταν τους ζητούσα να κάνουν κάτι "φυσικό", κάτι που να 'χει σχέση με την καθημερινή τους ζωή, ενώ τα 'καναν θάλασσα όταν τους ζήτησα να βασανίσουν το ζευγάρι των ερωτευμένων. Στο σημείο αυτό σκέφθηκα πως δεν θα ξανακάνω μια ιστορία τεχνητή με παιδιά, προσπαθώντας ν' αποδείξω κάτι. Ξέρω πως η σκληρότητα των παιδιών είναι κάτι υπαρκτό, αλλά εγώ αυτή την πλευρά τους δεν την έχω γνωρίσει...».
Είχε τόση αγάπη στα παιδιά, που ποτέ δεν τοποθέτησε την ταινία πάνω απ' αυτά. Στο «Χαρτζιλίκι», επειδή δύο μικροί, γιοι Ιταλών μεταναστών, έδειχναν έντονο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στα γυρίσματα, ο Τριφό επινοούσε καθημερινά κάποια εικόνα -εκτός σεναρίου- προκειμένου τα δύο παιδιά να μη μείνουν ούτε για μέρα χωρίς να παίξουν έστω και σε ένα μόνο πλάνο.
Τίποτα το ανταγωνιστικό δεν υπήρχε στους χώρους των γυρισμάτων, κανείς βεντετισμός ή άγχος. Ενα πλατό αγάπης και φιλίας, ένα πραγματικό σχολείο της ζωής, της δημιουργίας και της ψυχαγωγίας.
Βεβαίως στη Γαλλία υπήρχαν από τότε θεσμοί που καθόριζαν το πλαίσιο για τη συμμετοχή ανηλίκων στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αλλά ο Τριφό ήταν πιο μπροστά και πιο ψηλά απ' αυτό το πλαίσιο, γιατί ο αγώνας του για τα δικαιώματα των παιδιών απέρρεε από τη δική του αντίληψη και στάση ζωής κι όχι από τη συμμόρφωση σε κάποιους κανόνες χαραγμένους από κάποια επιτροπή ειδικών.
Οι διαγωνισμοί
Αυτά σκεφτόμουν και μελαγχολούσα κοιτάζοντας την αφίσα, προβληματιζόμενος για την ανυπαρξία στη χώρα μας ενός πλαισίου, που να καθορίζει κάποιες ελάχιστες υποχρεώσεις των τηλεοπτικών σταθμών απέναντι στα παιδιά και τους νέους.
Πληροφορηθήκαμε αυτές τις μέρες ότι χιλιάδες γονείς κατέθεσαν αιτήσεις για να πάρουν μέρος τα παιδιά τους σε talent show που διοργανώνει κάποιος ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός.
Αρκεί μόνο η υπογραφή των γονέων; Η πολιτεία δεν έχει λόγο πάνω σ' αυτό;
Με την ευκαιρία, καταθέτω ορισμένες σκέψεις μου γύρω από όλ' αυτά.
Κατ' αρχάς, ορισμένα γενικά ζητήματα.
Ποια η συμβολή των ιδιωτικών μας σταθμών στην έκφραση γνώμης των ίδιων των νέων μας σχετικά με τα προβλήματα που τους απασχολούν, όπως της παιδείας, της ψυχαγωγίας, της ενεργού συμμετοχής τους στα κοινά και του επαγγελματικού τους προσανατολισμού, δικαιώματα που απορρέουν από το άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;
Ποιο κανάλι αφιέρωσε έστω κι ένα λεπτό για να ενημερώσει τους νέους για τα δικαιώματά τους στην Πληροφορία, ποιο κανάλι έχει αναφερθεί έστω και μια φορά στο περιεχόμενο της Συνθήκης του Γκούβαλτ, της Διακήρυξης της Αλεξάνδρειας ή της Ατζέντας του Παρισιού της UNESCO;
Πόσο έχει ικανοποιηθεί η επιθυμία -και κυρίως το ΔΙΚΑΙΩΜΑ- των νέων ανθρώπων για πλουραλισμό και ποικιλομορφία στην ενημέρωση;
Ειδικότερα για το διαγωνισμό ταλέντων. Θεωρώ πως δεν έχει καμιά παιδαγωγική διάσταση, δεν καλλιεργεί πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των νέων, αλλά είναι από τη φύση του καθαρά ανταγωνιστικός και ψυχοφθόρος για τους συμμετέχοντες. Το κυριότερο, αφού υπάρχουν τόσο πολλές αιτήσεις, συνεπάγεται πως πολλά παιδιά θα νιώσουν την απόρριψη. Ποια επιστημονική ομάδα θα ασχοληθεί στη συνέχεια με αυτά τα παιδιά για να μην τραυματιστούν ψυχολογικά; Αλλά και τα παιδιά που τελικά θα χαρακτηριστούν «ταλέντα», με ποια κριτήρια θα χαρακτηριστούν έτσι;
Επειδή έχουν συμπεριφορά ενήλικου σταρ; Επειδή μιμούνται κάποιον αστέρα; Επειδή συμπεριφέρονται ως «μικρομέγαλα»; Και τελικά, τι θα γίνει στη συνέχεια; Θα υπογράψουν συμβόλαια με εταιρείες; Θα πάρουν κάποιο αναμνηστικό και θα το καδράρουν;
Τελικά, τίποτα δεν μάθαμε για την αγωγή των παιδιών από την εποχή της Αναγέννησης; «Αφήστε να ωριμάσει η παιδικότητα στα παιδιά», μας συμβουλεύει ο Ζαν Ζακ Ρουσό, στο βιβλίο του «Αιμίλιος ή Περί Αγωγής».
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΠΥΡΟΥ, σκηνοθέτη και καλλιτεχνικού διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους.
Πηγή: http://www.enet.gr
