Όταν τα «αστέρια» συνοδεύουν
Στην ελληνική δισκογραφία δεν είναι λίγες οι φορές που στο ρεφρέν ή σε φράσεις ενός τραγουδιού με ένα ερμηνευτή, συμμετέχει μια αυτοσχέδια χορωδία που μπορεί να αποτελείται από μουσικούς ή άλλους τραγουδιστές που συμμετέχουν στον ίδιο δίσκο ή έτυχε να βρίσκονται στο studio ή κλήθηκαν αποκλειστικά για αυτό το σκοπό.
Σκεφτήκαμε λοιπόν να συγκεντρώσουμε σε πρώτη φάση 10 δισκογραφημένα κι ένα ακυκλοφόρητο από αυτά τα τραγούδια, αφού διευκρινίσουμε ότι δεν συμπεριλάβαμε τραγούδια από την έναρξη ή το φινάλε κάποιων συναυλιών με πολλούς ερμηνευτές, όπου τραγουδούν όλοι μαζί οι συμμετέχοντες…
Τραγούδια από το μακρινό 1964 μέχρι σήμερα…
Ο «μελαψός άραψ» του Ζαμπέτα
Το 1964 ο Γιώργος Ζαμπέτας ηχογράφησε τέσσερα τραγούδια που κυκλοφόρησαν σε ένα 45άρι δισκάκι «extended play» με τίτλο «Μια βραδιά με τον Γιώργο Ζαμπέτα».
Ήταν «Ο αράπης» και «Ο μαθητής» σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη, που είχαν πρωτοηχογραφηθεί το 1960 και το 1961 με τον Μανώλη Καναρίδη, το «αδέσποτο» «Ραδίκι» - που είχε καταγραφεί στο όνομα του Γιώργου Μπάτη - και μια διασκευή του Ζαμπέτα στο «Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα» του Μπάτη που είχε πρωτοηχογραφηθεί το 1934 από τον Στράτο Παγιουμτζή. Μπουζούκια στην ηχογράφηση έπαιξαν οι Μανώλης Χιώτης, Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος, Στέλιος Μακρυδάκης και Γιάννης Καραμπεσίνης, ενώ τη χορωδία (όπως μαρτυρά και η φωτογραφία - ντοκουμέντο του Τάκη Πανανίδη), αποτέλεσαν οι Μανώλης Χιώτης, Αντώνης Ρεπάνης, Μαίρη Λίντα, Γιώτα Λύδια, Πάνος Γαβαλάς, Ρία Κούρτη, Στράτος Διονυσίου, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πόλυ Πάνου και Μανώλης Αγγελόπουλος.
Το τραγούδι με το οποίο έκλεινε η δεύτερη πλευρά του δίσκου ήταν ο περίφημος «Αράπης» ή αν «Μελαψός άραψ» αν προτιμάτε…
Η «γλυκειά πατρίδα» του Λουκιανού
Το 1992 ο Λουκιανός Κηλαηδόνης παρουσίασε έναν ξεχωριστό διπλό δίσκο με τίτλο «αχ! Πατρίδα μου γλυκειά» και υπότιτλο «Το soundtrack μιας γιορτής που δεν θα ξαναγίνει πια», με τέσσερις ενότητες τραγουδιών με «Παιδικά», «Καντάδες», «Ελαφρά 40-50» και «Ρεμπέτικα».
Στη χορωδία της πρώτης πλευράς με τα «παιδικά» συμμετείχαν η Αφροδίτη Μάνου, η Μαρία Δημητριάδη, η Αγνή, ο Άγγελος Ραζής και η Μαρία Βαλέντη.
Ο «γάτος» κι η «αράχνη» του Σταμάτη και της Λίνας
Ένα χρόνο μετά, το 1993, κυκλοφόρησε ο δίσκος «Ανθρώπων έργα», η δεύτερη ολοκληρωμένη δουλειά της συνεργασίας του Σταμάτη Κραουνάκη με την Λίνα Νικολακοπούλου και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, μετά το «Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ» του 1985.
Δεύτερες φωνές στο «Βράχο» έκαναν ο Κώστας Μακεδόνας, ο Σταμάτης Κραουνάκης και η Λίνα Νικολακοπούλου, ενώ η παρέα στην «Αράχνη» και στο «Γάτο» που ακούμε παρακάτω, ήταν ο Κώστας Γανωτής, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Χρήστος Στέργιογλου, ο Νίκος Ζούκας, ο Σταμάτης Κραουνάκης, η Λίνα Νικολακοπούλου και η Μαρία Μαργέτη…
Το «καραβάκι» της Αφροδίτης Μάνου
Το 1994 η Αφροδίτη Μάνου παρουσίασε έναν από τους σημαντικότερους δίσκους της διαδρομής της. Στο «Πού πας καραβάκι με τέτοιον καιρό», που περιλάμβανε εννέα τραγούδια σε μουσική και στίχους δικούς της και το ομότιτλο που βασίσθηκε στο ομώνυμο ποίημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου, συμμετείχαν τραγουδώντας η Δήμητρα Γαλάνη, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, η Αναστασία Μουτσάτσου και η Ελένη Λεγάκη, ενώ στην αυτοσχέδια χορωδία των «ενηλίκων» έλαβαν μέρος οι Γιώργος Ανδρέου, Ηλίας Μπενέτος, Κώστας Θωμαΐδης, Λίτσα Διαμάντη, Αφροδίτη Μάνου, Αλέκα Κανελλίδου, Μαρία Δημητριάδη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Τάνια Τσανακλίδου…
Ακούμε το ομώνυμο τραγούδι με το οποίο κλείνει ο δίσκος…
Ο «ρεμπέτικος σκοπός» της Χαρούλας
Το 1998 κυκλοφόρησε «Το παιχνίδι της αγάπης», με δέκα τραγούδια σε μουσική και στίχους που έγραψε η Χάρις Αλεξίου, την «Παλιά αγορά» σε μουσική δική της και του Χάρη Ανδρεάδη, τα «Χαμένα χρόνια» σε ποίηση του Ιωάννη Πολέμη, που «ντουετάρισε» μαζί με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, καθώς κι ένα οργανικό.
Στον «Ρεμπέτικο σκοπό» τη χορωδία του refrain αποτέλεσαν οι Γιώργος Σαρρής, Θοδωρής Παπαδόπουλος, Γεράσιμος Ανδρεάτος και Μπάμπης Τσέρτος. (Αφιερώνεται στη φίλη και συνεργάτιδα στο Ogdoo.gr Κίκα Α. Ρόκα, που με αυτό το τραγούδι έριξε την ιδέα αυτής της καταγραφής με τις «χορωδίες επωνύμων»).
Η «ασεβέστατη χορωδία» της «παπαδιάς»
Το 2000 κυκλοφόρησαν τα «Ασεβή τροπάρια εικονογραφημένα». Μια πολυτελής έκδοση, ένα βιβλίο με cd, που εκδόθηκε με την επιμέλεια του ερευνητή του λαϊκού τραγουδιού Κώστα Χατζηδουλή. Στα «10 τραγούδια για ρακοσυλλέκτες και συνοδοιπόρους» τραγουδούσαν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Στέλιος Βαμβακάρης, ο Μιχάλης Δημητριάδης, η Εβελίνα Αγγέλου, η Φίλη Γεωργιάδου και ο Αρχέλαος.
Η «Ασεβέστατη χορωδία» που συμμετείχε στο «επικό» «Ελεγείον» με τον Αρχέλαο και στο παραδοσιακό «Τραγούδι μιας παπαδιάς φτωχής» με την Φίλη Γεωργιάδου, συστάθηκε από τους Γιώργο Νταλάρα, Στέλιο Βαμβακάρη, Σπύρο Ιωαννίδη, Γιάννη Μωραΐτη, Μιχάλη Δημητριάδη, Βαγγέλη Ασημάκη, Αρχέλαο, Εβελίνα Αγγέλου, Φίλη Γεωργιάδου και Ερωφίλη…
Η «λαϊκή χορωδία» της Εστουδιαντίνας
Τον Δεκέμβρη του 2003 έκανε την εμφάνισή του, κερδίζοντας αμέσως τις εντυπώσεις, το «Smyrne», το πρώτο cd της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας Μαγνησίας, με δεκαεννέα τραγούδια από τη μουσική παράδοση της Σμύρνης, που διασκεύασαν και ενορχήστρωσαν ο διευθυντής της ορχήστρας Ανδρέας Κατσιγιάννης και οι μουσικοί.
Τραγούδησαν οι Παναγιώτης Λάλεζας, Γιώργος Νταλάρας, Γλυκερία, Αγάθωνας Ιακωβίδης, Ελένη Βιτάλη, Μανώλης Πάππος, Μπάμπης Τσέρτος, Χρόνης Αηδονίδης, Κατερίνα Παπαδοπούλου, Χρίστος Τσιαμούλης, Σοφία Παπάζογλου, Πέτρος Γαϊτάνος, Μαριώ, η Ειρήνη Καράγιαννη και σε τρία τραγούδια το φωνητικό σύνολο «Ευφωνία» και «Λαϊκή χορωδία» με τους Γλυκερία, Παντελή Θαλασσινό, Νάντια Καραγιάννη, Ανδρέα Κατσιγιάννη, Παναγιώτη Λάλεζα, Γιώργο Νταλάρα, Σοφία Παπάζογλου και Μπάμπη Τσέρτο.
Τους ακούμε μαζί με τον Χρίστο Τσιαμούλη και το φωνητικό σύνολο «Ευφωνία» στο «Τικ τακ», το θρυλικό παραδοσιακό τραγούδι από την Πόλη…
«Κι ύστερα έρχεται η αγάπη»
Το 2015 κυκλοφόρησε ο τελευταίος, μέχρι στιγμής, δίσκος του Γεράσιμου Ανδρεάτου με δέκα τραγούδια σε μουσική και στίχους του Σταμάτη Χατζηευσταθίου, τίτλο «Κι ύστερα έρχεται η αγάπη» και συμμετοχές καλλιτεχνών, όπως o Θάνος Μικρούτσικος και η Γιώτα Νέγκα, που τραγουδούν μαζί του από ένα «ντουέτο», αλλά και οι Παντελής Θαλασσινός, Γιάννης Κότσιρας, Απόστολος Ρίζος και ο ίδιος ο Χατζηευσταθίου, που μαζί με τη Γιώτα Νέγκα αποτελούν τη χορωδία στο ομώνυμο, εναρκτήριο τραγούδι του δίσκου…
Ο Πασχάλης Τόνιος «ευθέως»
Το 2016 κυκλοφόρησε το «Ευθέως», ο νέος δίσκος του Πασχάλη Τόνιου, με δώδεκα τραγούδια σε μουσική δική του και στίχους του Ηλία Κατσούλη, του Γιάννη Τσατσόπουλου, της Μαρίας Παπαδάκη, ένα μελοποιημένο ποίημα της Μυρτιώτισσας και τρία του Γεώργιου Σουρή. Εκτός από τον Πασχάλη Τόνιο συμμετέχουν τραγουδώντας ο Γιώργος Νταλάρας, η Γλυκερία και ο Γιάννης Ζουγανέλης.
Σε δυο από τα τρία τραγούδια με τους στίχους του Γεωργίου Σουρή συμμετέχει χορωδία από τους Γιώργο Νταλάρα, Πασχάλη Τόνιο, Ασπασία Στρατηγού, Ανδρέα Κατσιγιάννη και Κώστα Τριανταφυλλίδη. Στο «Κράτος λιγοστό» ακούγεται και η φωνή του Γρηγόρη Βαλτινού.
Τα «κατοστάρικα» με τον Νταλάρα
Το 2017 εκδόθηκε ο δίσκος «Πες το για μένα» με έντεκα τραγούδια σε μουσική του Ανδρέα Κατσιγιάννη και στίχους Ισαάκ Σούση, Λίνας Δημοπούλου, Ελένης Γιαννατσούλια, Νίκου Μωραΐτη, Χρήστου Παγώνη, Ελένης Φωτάκη και του Μίλτου Πασχαλίδη, με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. Συμμετέχουν η Ελένη Βιτάλη, η Μελίνα Ασλανίδου και ο Μίλτος Πασχαλίδης, ενώ τη χορωδία στα «Κατοστάρικα» σε στίχους της Ελένης Φωτάκη αποτελούν οι Απόστολος Μόσιος, Ανδρέας Κατσιγιάννης, Γιώργος Νταλάρας, Παναγιώτης Τσεβάς, Ηλίας Λάκκας και ο Κώστας Τριανταφυλλίδης.
«Κοίτα ρε φίλε» μια χορωδία…
Πριν από λίγους μήνες έκανε την εμφάνισή του στο διαδίκτυο ένα -ακυκλοφόρητο ακόμα- τραγούδι σε μουσική του δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Βαγγέλη Μαχαίρα και στίχους του Μιχάλη Αβατάγγελου με τίτλο «Κοίτα ρε φίλε» ερμηνευτή τον Γιάννη Κότσιρα και τη συμμετοχή μιας εκλεκτής χορωδίας που απαρτίζουν οι Γεράσιμος Ανδρεάτος, Παντελής Θαλασσινός, Βίκυ Καρατζόγλου και Σοφία Παπάζογλου.
Το τραγούδι θα περιλαμβάνεται στον επερχόμενο δίσκο του Βαγγέλη Μαχαίρα.
*Το άρθρο δεν έχει ιστορικό ή μουσικολογικό χαρακτήρα.
