Το εξώφυλλο βασίστηκε σε ένα κολλάζ του Οδυσσέα Ελύτη ενώ στο εσωτερικό του δίσκου ο Γιάννης Τσαρούχης υπέγραφε: Ο Χατζιδάκις εφευρίσκει μελωδίες που δεν υπάρχουν ή, αν υπάρχουν, δεν τις ξέρεις, δεν τις αναγνωρίζεις. Είναι ψεύτης από ταλέντο. Ανήκει σ' αυτούς που υπηρετούν την απώλεια της ψευδολογίας, για την οποία θρηνούσε ο Ουάιλντ. Εχάθηκε για τους άλλους η ψευδολογία, όχι για τον Χατζιδάκι. Αυτός κατέχει το μεγάλο στυλ της μουσικής, που συχνά δίνει την οικουμενικότητα.
Γιάννης Τσαρούχης
Από την εποχή των ηχογραφήσεων της «Σκοτεινής Μητέρας» σώζονται πρόχειρες ηχογραφήσεις 7 τραγουδιών από τα 12 συνολικά του έργου με ερμηνευτή τον ίδιο τον συνθέτη. Στην προσπάθειά του να διδάξει στη Φαραντούρη, μας χαρίζει την δική του εκδοχή του έργου, εντελώς απρόβλεπτη αλλά πολύ ουσιαστική αποκαλύπτοντας και ξαναφωτίζοντας τα τραγούδια.
Στην υπέροχη ορχήστρα που συνοδεύει πιάνο παίζει ο Τάσος Καρακατσάνης, κλασσική κιθάρα η εξαίρετη Στέλλα Κυπραίου καθώς και τρείς διακεκριμένοι μουσικοί μέλη του συγκροτήματος Socrates: οι Γιάννης Σπάθας - ηλ. κιθάρα, Αντώνης Τουρκογιώργης - ηλ. μπάσο και Νίκος Αντύπας - ντραμς που έδωσαν με τον ήχο τους στις ηχογραφήσεις ξεχωριστό χαρακτήρα. Ο διάλογος της ηλεκτρικής κιθάρας με την κλασσική απολαυστικός, αλλά πιο απολαυστικές είναι οι ερμηνείες το Χατζιδάκι, που προσωπικά με έκαναν να ξαναανακαλύψω έναν δίσκο του που δεν είχα εκτιμήσει τόσο με την πρώτη ακρόαση. Ακόμα και οι ερμηνείες της Φαραντούρη ηχούν στα αυτιά μου διαφορετικές τώρα πια. Και να σκεφτεί κανείς ότι ο Χατζιδάκις δεν διαθέτει την κατάλληλη τραγουδιστική άρθρωση. Το συναίσθημα όμως και η φλόγα του υπερβαίνουν τις όποιες «τεχνικές» αδυναμίες.
Άφησα για τα τέλος την μυθολογία του Νίκου Γκάτσου, που στα χείλη του συνδημιουργού των τραγουδιών φωτίζεται αλλιώς.
Τα παγωμένα θα κατέβω τα σκαλιά
Να θυμηθούμε λίγο λίγο τα παλιά
Που γίναν στάχτη και καπνός μες στον αγέρα
Όλα χαθήκαν κι η ζωή μας πήγε στράφι
Μας βρήκαν μπόρες μες στου κόσμου τη νυχτιά
Ποιος ξέρει η μοίρα στα κρυφά της τα χαρτιά
Τι άλλη απόφαση για μας τους δυο να γράφει
Ήσουν μια βρύση ταουρανού κι ήμουν μια στάλα
Πικρή μου αγάπη στα μπαλκόνια τα ψηλά
Μέρα και νύχτα κάναμ όνειρα πολλά
Μέρα και νύχτα κάναμ όνειρα μεγάλα
Η δύναμη και η αμεσότητα του δημιουργού που προτείνει το έργο του είναι μοναδική!
Οι πέντε ακυκλοφόρητες ηχογραφήσεις του Μάνου Χατζιδάκι:
Νυχτερινός Διαβάτης
το κουπλέ:
θέλω για μένα
πριν κοιμηθείς
τα ξεχασμένα
να θυμηθείς
τελικά αντικαταστάθηκε με το:
Είσουν μια σκάλα
για το βυθό
μα παρακάλα
να μην χαθώ
Πέντε Γράμματα
Ήσουν μια Βρύση τ’ Ουρανού
(έχει περιληφθεί στο CD 2000 M.X.)
Ο Κήπος του Αλλάχ
Σκοτεινή μητέρα
Στο συγκεκριμένο οι στίχοι είναι στην «πρώτη γραφή», έχουν διαφορετικά τα κουπλέ από την εκτέλεση που εκδόθηκε τελικά με την φωνή της Μαρίας Φαραντούρη στον δίσκο «Σκοτεινή μητέρα» (1986)
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Έλα φίλε άναψε τσιγάρο
και άκουσε με πάλι απ΄ την αρχή
όταν έχεις την αγάπη φάρο
να μη φοβάσαι μπόρα και βροχή.
Κυρά ζωή σκοτεινή μητέρα
αχ δε μας πήγες παραπέρα.
Κυρά ζωή του καημού δασκάλα
σβήνεις το ένα έρχονται άλλα.
Όλοι φίλε ρίχνουμε μια πέτρα
για να στεριώσει μέσα στον καιρό
συν και πλην λογάριασε και μέτρα
κι αν βρεις την άκρη πες μου να χαρώ.
Κυρά ζωή σκοτεινή μητέρα
αχ δε μας πήγες παραπέρα.
Κυρά ζωή του καημού δασκάλα
σβήνεις το ένα έρχονται άλλα.
Έλα φίλε πέτα πια τη γόπα
να κοιμηθούμε λίγο ώς το πρωί
της καρδιάς μου το μεράκι σ' το 'πα
έχω κι εγώ σαν κάρβουνο καεί.
Ο Μάνος Χατζιδάκις --παρουσία του Νίκου Γκάτσου-- καθοδηγεί στο στούντιο την Μαρία Φαραντούρη σ' ένα τραγούδι απ' τον κύκλο «Σκοτεινή Μητέρα». Στιγμιότυπα απ' την εκπομπή του Δημήτρη Βερνίκου και της Ρηνιώς Παπανικόλα «Στον αστερισμό του Ορφέα» (ΕΡΤ 1986)
«Άσε τον καιρό» από την «Σκοτεινή μητέρα» του Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου σε ενορχήστρωση Τάσου Καρακατσάνη με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη. Παίζουν Στέλλα Κυπραίου - κλ. κιθάρα, Γιάννης Σπάθας - ηλ. κιθάρα, Αντώνης Τουρκογιώργης - ηλ. μπάσο, Νίκος Αντύπας - ντραμς.
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ: ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΜΗΤΕΡΑ
Τραγουδά η Μαρία Φαραντούρη.
Hμ. Έκδοσης 1986 ΣΕΙΡΙΟΣ δίσκος 33 στροφών Δεύτερη έκδοση 1994 δίσκος CD
Έργο 45 (1985-86)
1 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΜΗΤΕΡΑ
2 ΗΣΟΥΝ ΜΙΑ ΒΡΥΣΗ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ
3 ΑΥΤΗ ΗΤΑΝ Η ΖΩΗ ΜΑΣ
4 ΟΛΑ Τ’ ΑΣΤΡΑ
5 Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΑΛΛΑΧ
6 ΠΕΝΤΕ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
7 ΑΣΕ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ
8 ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ
9 ΑΝ ΗΣΟΥΝΑ ΤΡΕΛΟΣ
10 ΗΤΑΝ ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ
11 Η ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ
12 ΧΩΡΙΣ ΦΤΕΡΑ
Φωτογραφία: Το πορτραίτο του Μάνου Χατζιδάκι είναι του Τάκη Πανανίδη
