Πολιτιστικός Σύνδεσμος Ζαγορισίων
Ο Πολιτιστικός Σύνδεσμος Ζαγορισίων ιδρύθηκε το 1917. Τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία του επί σειρά ετών προέδρου Πολύβιου Καρρά, ξεκίνησε μια προσπάθεια καταγραφής της μουσικής παράδοσης της περιοχής του Ζαγορίου, πραγματοποιώντας, μέχρι σήμερα, την έκδοση εννιά δίσκων, σε δυο από τους οποίους αναφερθήκαμε σε πρόσφατο άρθρο μας.
Με αφορμή τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του, τον περασμένο Ιούνιο ο Πολιτιστικός Σύνδεσμος Ζαγορισίων προχώρησε στην έκδοση ενός διπλού cd (διάρκειας 77 λεπτών το πρώτο και ισάριθμων το δεύτερο), με μια σειρά από παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής, με τίτλο «Το ζιαφέτι του Λάκη στον Μανασσή Ζαγορίου». Τραγουδούν ο «διάδοχος» των σπουδαίων «δασκάλων» του δημοτικού τραγουδιού Παναγιώτης Λάλεζας και ο επίσης σημαντικός τραγουδιστής και λαουτιέρης από τα Γιάννενα Φώτης Παπαζήκος. Μαζί τους παίζουν πέντε μουσικοί, τα ονόματα των οποίων αποτελούν εγγύηση για την απόδοση του μουσικού υλικού που έχει τις ρίζες του στην παράδοση.
Στο εξώφυλλο εικονίζεται η Κομπανία του Αγησίλαου Δέρβα στον Μανασσή Ζαγορίου το 1958.
Τα τραγούδια των cd
Cd 1
1) Σε τούτ’ το σπίτι πού ’ρθαμε | Τραγούδι: Φώτης Παπαζήκος
2) Σταυρομάνα, Είμαι μικρό το μαύρο, Φεγγάρι μου λαμπρό, Παλαμάκια (εκδοχή στα τρία) | Παναγιώτης Λάλεζας
3) Κλάματα, Σέλφω, Πρέβεζα | Οργανικά
4) Ταξίμι σαμπά(χ), Το γιαλό - γιαλό, Θα σπάσω κούπες | Φώτης Παπαζήκος
5) Με μάραναν οι όμορφες, Μαρουσιάνα | Φώτης Παπαζήκος
6) Εσείς βουνά των Γρεβενών, Απάνω στην τριανταφυλλιά, Μια μελαχρινή, Έφταιξα συμπάθησέ με | Παναγιώτης Λάλεζας - Φώτης Παπαζήκος
7) Γάλατα, Στιχοπλόκια | Φώτης Παπαζήκος
8) Μαραίνομ’ ο καημένος, Παπαδοπούλα | Παναγιώτης Λάλεζας
Cd 2
1) Πάπιγκο, Το αρχοντόπουλο | Παναγιώτης Λάλεζας - Φώτης Παπαζήκος
2) Λιβανέικο, Ραστ | Οργανικό
3) Μωραΐτικο, Αλβανία, Καίγομαι και σιγολιώνω | Φώτης Παπαζήκος
4) Τάχα δεν ήμουν νιος κι εγώ, Νεραντζούλα | Φώτης Παπαζήκος - Παναγιώτης Λάλεζας
5) Αλάμπεης, Στον Άδη θα κατέβω | Παναγιώτης Λάλεζας
6) Δρυμινίτσα, Μπαρμπαμυλωνάς, Χαβάδια, Χαλασιά μου | Φώτης Παπαζήκος - Παναγιώτης Λάλεζας
Έπαιξαν οι μουσικοί
Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος (κλαρίνο), Βασίλης Παπαγεωργίου (κλαρίνο), Φώτης Παπαζήκος (λαούτο), Γιώργος Μαρινάκης (βιολί), Γιάννης Διαμάντης (κιθάρα), Πέτρος Παπαγεωργίου (ντέφι, νταούλι, τουμπελέκι). Η μουσική επιμέλεια και τα κείμενα στο πλούσιο, αξιοζήλευτο ένθετο είναι του Γιώργου Κοκκώνη (μουσικολόγου και Επίκουρου Καθηγητή στο Τμήμα Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου στην Άρτα). Το φωτογραφικό υλικό είναι από το αρχείο του Πολύβιου Καρρά, που έκανε και την παραγωγή και του Νίκου Διονυσόπουλου, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την ηχογράφηση, τη σχεδίαση και την επιμέλεια παραγωγής.
Τι είναι το «ζιαφέτι»;
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα περιεχόμενα του cd, ίσως θα πρέπει να διαβάσουμε ένα μικρό μέρος από τις σημειώσεις του Γιώργου Κοκκώνη στο ένθετο: «Η λέξη ζιαφέτι προέρχεται από την τουρκική ziyafet που σημαίνει συμπόσιο, δείπνο, γιορτή κλπ. και παραπέμπει στη ζαγορίσια εκδοχή, στην ευωχία ενός ανταμώματος που περιλαμβάνει φαγοπότι μετά μουσικής. Ο Κώστας Χριστοδούλου, χρονικογραφώντας ένα ζιαφέτι στη Λεπτοκαρυά τον Ιούλιο του 1999, εξηγεί ότι στην παράδοση των Ζαγορίσιων τέτοιες διοργανώσεις αφορμώνται συνήθως από κάποιο ευχάριστο γεγονός: επαναπατρισμός ξενιτεμένων, μια εξέλιξη ή μια είδηση κ.λπ.
Όποια και να ήταν η αφορμή, το ζιαφέτι στο Ζαγόρι σήμαινε συνεύρεση με φαγοπότι και γλέντι, άλλοτε σε ιδιωτικό σπίτι κι άλλοτε σε δημόσιο χώρο, εντός ή εκτός του οικισμού. Μπορεί να ήταν προγραμματισμένο, όπως μπορούσε να στηθεί και αυθόρμητα. Σε κάθε περίπτωση, το γλέντι στήνονταν με τη συμμετοχή όλων στο κοινό τραπέζι και με συνεισφορά στα εδέσματα, φαγητά και ποτά, καθώς και στην πληρωμή των μουσικών, μέσω του ειωθότος φιλοδωρήματος, της “χαρτούρας”. Με άλλα λόγια, ακόμη κι όταν το ζιαφέτι γινόταν σε ιδιωτικό χώρο, όλοι ερχόταν με χέρια γεμάτα, συν βέβαια το προσωπικό κέφι και μεράκι. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα συγκεντρώνονταν ένα χρηματικό ποσό, το οποίο προορίζονταν για κοινωφελείς σκοπούς…».
«Το ζιαφέτι του Λάκη»
Στις 19 Αυγούστου 2015 ο Πολύβιος Καρράς έστησε ένα ζιαφέτι στο σπίτι του στον Μανασσή Ζαγορίου. Ο Λάκης, όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του, έχει «θεσμοθετήσει» κατά κάποιο τρόπο αυτά τα καλοκαιρινά ανταμώματα στην αυλή του σπιτιού του. Το γλέντι ηχογραφήθηκε, αλλά μια σειρά τεχνικών λόγων κατέστησαν την έκδοσή του «απαγορευτική». Έτσι οι μουσικοί ξαναβρέθηκαν στις 31 Μαΐου 2016 και πραγματοποίησαν την τελική ηχογράφηση στην αίθουσα του παλιού πέτρινου δημοτικού σχολείου στο Δίκορφο, πολύ κοντά στον Μανασσή, διαμορφώνοντας το πρόγραμμα με βάση τα ίδια τραγούδια που ακούστηκαν στο γλέντι, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ακόμα και τις παραγγελιές…
Με λίγα λόγια, έχουμε στα χέρια μας μια έκδοση που κοσμεί τη δισκογραφία της εποχής και όχι μόνο. Δεν ξέρω βέβαια ποια θα είναι η αποδοχή της από τα «μεγάλα» μέσα και το πλατύ κοινό, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Οι εκδόσεις αυτές άλλωστε, πάντα λειτουργούσαν στο «περιθώριο» της τρέχουσας επικαιρότητας. Σημασία έχει η καταγραφή και η αποτύπωση του υλικού, πολύ περισσότερο όταν γίνεται από μια καλλιτεχνική ομάδα αξιώσεων, όπως αυτή που συμμετείχε στο «Ζιαφέτι του Λάκη»…
Από τη «Σταυρομάνα» στα «Παλαμάκια»…
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε μια «σειρά» που αποτελείται από τα τραγούδια: Σταυρομάνα, Είμαι μικρό το μαύρο, Φεγγάρι μου λαμπρό, Παλαμάκια (εκδοχή στα τρία).
Τραγουδά ο Παναγιώτης Λάλεζας και παίζει κλαρίνο Βασίλης Παπαγεωργίου (κλαρίνο). Πρόκειται για «Τυπική ζαγορίσια σειρά με την δεξιοτεχνική, για το χορό, τη φωνή και τα όργανα «Σταυρομάνα». Η σειρά εξελίσσεται με προοδευτική αύξηση της ταχύτητας, ενώ στο τέλος τα γνωστά «Παλαμάκια» εκτελούνται με διαφορετικό ύφος από το συνηθισμένο, ωθώντας το χορό σε γρήγορη κίνηση «στα τρία» και παραπέμποντας στο παλιό χασάπικο ή χασαπιά».
