Λευτέρη Παπαδόπουλου. Γιατί όμως «τσίλικα»; Το επίθετο «τσίλικος» προέρχεται από την τούρκικη λέξη «cil» που δίνεται στο στιλπνό και νεόκοπο, γυαλιστερό νόμισμα. Εκτός από τα νομίσματα, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάθε τι το νέο, το ολοκαίνουργιο αλλά και το καλοφτιαγμένο (1)
Τα «Τσίλικα» κυκλοφορούν από τη Minos, και παρ’ όλο που φέρουν τον υπότιτλο «Παλιά λαϊκά από το 1900-1945»,περιλαμβάνουν δημιουργίες που γράφτηκαν από τα τέλη του προπροηγούμενου αιώνα, όπως ο «Μπαρμπαγιαννακάκης», που είναι από τα γνωστότερα λαϊκά τραγούδια της Σμύρνης, έως και το 1948 με τα δυο τραγούδια του Απόστολου Χατζηχρήστου «Ας μην ξημέρωνε ποτέ» και «Γλυκοβραδιάζει». Στο τραγούδι διάλογο «Αερόπλανο θα πάρω» συμμετέχει ο Αγάθωνας Ιακωβίδης.
1. Μπαρμπαγιαννακάκης (Παραδοσιακό)
2. Καμωματού (Ι. Δραγάτσης)
3. Αερόπλανο θα πάρω (Π. Τούντας) Συμμετέχει ο Αγάθωνας Ιακωβίδης
4. Έμαθα πως είσαι μάγκας (Νέοι χασικλήδες) (Παραδοσιακό)
5. Σε γελάσανε (Κ. Σκαρβέλης)
6. Μη μου χαλάς τα γούστα μου (Παραδοσιακό)
7. Αμάν Κατερίνα μου (Π. Τούντας)
8. Ας μη ξημέρωνε ποτέ (Απ. Χατζηχρήστος-Κ. Μάνεσης)
9. Της το βγάλανε (Β. Παπάζογλου)
10. Λιλή η σκανταλιάρα (Π. Τούντας)
11. Μόρτισσα της Κοκκινιάς (Κ. Καρίπης)
12. Τηλεγράφημα στην Κάρμεν (Π. Τούντας)
13. Γιαλέλι (Παραδοσιακό)
14. Γλυκοβραδιάζει (Απ. Χατζηχρήστος)
15. Μη μου λες πως δεν πονάω (Κ. Σκαρβέλης)
16. Δυο μάγκες μες στη φυλακή (Κ. Τζόβενος)
17. Μάγκικο (Κ. Καρίπης)
18. Μ' έμπλεξε ένας μόρτης (Π. Τούντας)
19. Μπουρνοβαλιός μανές (Παραδοσιακό)
20. Θα μεθώ και θα τα σπάω (Μπελαλής καρσιλαμάς) (Ι. Δραγάτσης)
21. Κρασοπίνω (Γρ. Ασίκης)
22. Ναζιάρα μου (Π. Τούντας)
23. Πες το ναι (Κ. Σκαρβέλης)
24. Παγκρατιώτισσα (Π. Τούντας)
25. Ο μάγκας (Παραδοσιακό)
Η παραγωγή έγινε από τον Αχιλλέα Θεοφίλου και η ηχογράφηση στα στούντιο της Columbia, με ηχολήπτες τους Στέλιο Γιαννακόπουλο και Μίμη Καννή. Την ενορχήστρωση και μουσική επιμέλεια είχε ο Χρήστος Νικολόπουλος, που έπαιξε μπουζούκι, τζουρά και μπαγλαμά. Μαζί του ο Μάκης Μαυρόπουλος λαούτο, μπουζούκι και τζουρά, ο Γιώργος Κόρος, βιολί, ο Μπάμπης Μαλλίδης, κιθάρα, ο Στέλιος Καρύδας, κιθάρα και μπαγλαμά, ο Φαίδων Λιονουδάκης, ακορντεόν, ο Τάκης Σούκας , σαντούρι, ο Γιάννης Αγαπητός, κόντρα μπάσο και ο Σπύρος Λιβιεράτος, κρουστά. Οι φωνές που συνοδεύουν τη Χαρούλα είναι του Αγάθωνα Ιακωβίδη, του Γιώργου Σαρρή και του Θόδωρου Παπαδόπουλου.
Στο εσώφυλλο υπάρχουν οι στίχοι αλλά και στοιχεία για το ιστορικό και τις πρώτες εκτελέσεις των τραγουδιών από τον Παναγιώτη Κουνάδη. Εκείνη την εποχή φυσικά, δεν είχαν κυκλοφορήσει ακόμα οι δεκάδες συλλογές με τις πρώτες εκτελέσεις των ρεμπέτικων, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα δυσεύρετες. Δεν είναι λίγοι αυτοί (μεταξύ τους και ο υπογράφων) που άκουσαν για πρώτη φορά τα συγκεκριμένα τραγούδια από τις εκτελέσεις της Χαρούλας. Τα οποία «σάρωναν» τότε στα ραδιόφωνα, μαζί με τα «Νησιώτικα» του Πάριου, τις ζωντανές ηχογραφήσεις του Νταλάρα στον «Ορφέα» και της Γλυκερίας στην «Όμορφη νύχτα» , την πρώτη δισκογραφική απόπειρα των «Παιδιών της Πάτρας» καθώς και τα «Τρελάδικα» και το «Βάρα μου το ντέφι» του Σούκα με την Ελένη Βιτάλη.
Μ’ αυτή τη δουλειά η Αλεξίου κλείνει, κατά κάποιο τρόπο, τον κύκλο των επανεκτελέσεων των παλιών λαϊκών και δημοτικών τραγουδιών, που ξεκίνησε το 1975 με τη «Δημητρούλα» και τα «12 λαϊκά τραγούδια» και συνεχίστηκε με τη «Γκαρσόνα» και το «Ερηνάκι» στο δίσκο «Αλεξίου 2» το 1976, τη «Μανταλένα» στα «24 τραγούδια» το 1977, «Τα τραγούδια της γης μου» το 1981 και τον «Καϊξή» από το «Η ζωή μου κύκλους κάνει» το 1982. Βεβαίως, δεν είναι μόνο αυτά, απλά αναφέρθηκαν τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια αυτού του κύκλου. Οι αναφορές στο ρεμπέτικο έγιναν τα κατοπινά χρόνια από την τραγουδίστρια πολύ πιο περιστασιακά και μεμονωμένα.
Τα περισσότερα από τα «Τσίλικα» έχουν τις ρίζες τους στη Μικρά Ασία. Είναι χαρακτηριστικά τα επιφωνήματα και οι προσφωνήσεις των μουσικών που γίνονται από τη Χαρούλα σε αρκετά τραγούδια. Εκείνη την εποχή ακούστηκαν ιδιαίτερα ο «Μπαρμπαγιαννακάκης», το «Αμάν Κατερίνα μου», το «Ας μην ξημέρωνε ποτέ» αλλά και τα «Αερόπλανο», «Σε γελάσανε» και «Μη μου λες πως δεν πονάω». Το «Αμάν Κατερίνα μου» και το «Ας μην ξημέρωνε ποτέ» ακούστηκαν ένα χρόνο μετά από την Αλεξίου στο δεύτερο κύκλο της τηλεοπτικής σειράς «Το μινόρε της αυγής», ενώ συμπεριλήφθηκαν- στις ίδιες εκτελέσεις με τα «Τσίλικα» - και στο δίσκο που κυκλοφόρησε με τα τραγούδια της σειράς. Ο δε «Μπαρμπαγιαννακάκης» ακούγεται μέχρι και σήμερα στα προγράμματά της.
Έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αυτά που σημειώνει ο Παναγιώτης Κουνάδης στο ένθετο του δίσκου:
«Η επαναφορά στη σύγχρονη μουσική των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων, των τραγουδιών μιας εποχής τόσο κοντινής αλλά ταυτόχρονα τόσο αποκλεισμένης, από τη γνώση των νεωτέρων γενεών, πέρα από το να αποτελεί ένα καθήκον, γι’ αυτούς που έχουν τη δυνατότητα της συμβολής σ’ αυτή την επαναφορά, είναι ταυτόχρονα και μία πράξη αναγκαία για να γεφυρωθεί ένα χάσμα, ένα χάσμα που περίτεχνα δημιουργήθηκε στο χώρο της λαϊκής μουσικής αυτού του τόπου από τις κάθε λογής, βίαιες η μη εξωγενείς επεμβάσεις των τελευταίων πενήντα χρόνων στον τόπο αυτό, από τη μεταξική λογοκρισία στο στίχο και τη μουσική μέχρι την επικράτηση των υποπροϊόντων της υπερατλαντικής μητρόπολης.
Η επαναφορά αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία όταν περνά μέσα από τη φωνή μιας σύγχρονης σπουδαίας λαϊκής τραγουδίστριας κι όταν δόθηκε ιδιαίτερη προσπάθεια να αποδοθεί με τη μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση το «ύφος» των τραγουδιών αυτών.
Στο άλμπουμ αυτό περιλαμβάνονται μία σειρά από τραγούδια που επιλεχτήκανε μέσα χίλια περίπου της περιόδου 1900-1940 και του ύφους αυτού. Έχουν όλα ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα: Σχετίζονται με την Μικρά Ασία. Είτε σαν παραδοσιακά τραγούδια της Σμύρνης και της Πόλης, είτε σαν τραγούδια μικρασιατών συνθετών, που ήρθαν στην Ελλάδα μετά την καταστροφή του 1922 και τα δημιούργησαν εδώ.
Μέσα από το μικρό αλλά χαρακτηριστικό δείγμα μπορεί κανείς να δει την πορεία του είδους αυτού που ονομάστηκε «σμυρνέικο τραγούδι» από την εμφάνισή του στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, μέχρι και την εξαφάνισή του, γύρω στα 1940-1945, οπότε μια σειρά γεγονότων, όπως η λογοκρισία στη μουσική και ο εξευρωπαϊσμός του λαϊκού τραγουδιού, η δυσκολία στην διατήρηση των δύσκολων παραδοσιακών οργάνων της Μικράς Ασίας και η βιολογική εξαφάνιση κατά τη διάρκεια της κατοχής των βασικών συνθετών, τραγουδιστών και οργανοπαικτών του είδους αυτού, οδήγησε στον “κοινωνικό θάνατο” το μουσικό-ποιητικό αυτό είδος.
Σήμερα με την ευκαιρία αυτής της επαναφοράς νομίζω ότι για μια ακόμα φορά πρέπει να επισημάνω την αναγκαιότητα για τη γεφύρωση αυτού του χάσματος.»
Αθήνα 1983- Π.Κουνάδης (Κέντρο έρευνας και μελέτης των ρεμπέτικων τραγουδιών)
Τα «Τσίλικα» επανακυκλοφορούν την προσεχή Κυριακή 3 Ιουνίου με την εφημερίδα Real News.
Πηγή:
1)http://www.livepedia.gr
