«Πάθη απόκρυφα»
Το 1986 ο Χριστόδουλος Χάλαρης παρουσίασε ένα θρησκευτικό, λαϊκό θα το χαρακτήριζα, ορατόριο με τίτλο «Πάθη απόκρυφα», βασισμένο στο μουσικό του μέρος στην κοσμική και εκκλησιαστική μουσική του Βυζαντίου και στο στιχουργικό μέρος στα Απόκρυφα Ευαγγέλια και στην ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού, όπως αποδόθηκαν στα νέα ελληνικά από τον ποιητή και στιχουργό Γιάννη Κακουλίδη.
Στο διπλό δίσκο που κυκλοφόρησε από την Columbia, τραγουδούν ο Χρύσανθος (στην πέμπτη συνεργασία του με τον Χριστόδουλο Χάλαρη) και η Βάσω Κυριαζή και ψάλλουν οι Γρηγόρης Νταραβάνογλου, Νίκος Κωνσταντινόπουλος, Παναγιώτης Μαθός και Χουρμούζιος Νταραβάνογλου. Απαγγέλει η Ελένη Κισκυρά και παίζει η Ορχήστρα Παλαιών, Παραδοσιακών και Πρωτοτύπων οργάνων που απαρτίζουν οι μουσικοί: Τώνης Σίβερας (ριμπέκα), Αντώνης Κωβαίος (φυλλόσχημα τοξωτά), Ευανθία Ρεμπούτσικα (φυλλόσχημα τοξωτά), Πλούταρχος Ρεμπούτσικας (κεμανέ Καππαδοκίας), Φίλιππος Τσεμπερούλης (πνευστά), οι σολίστες Γιάννης Βασιλόπουλος (κλαρίνο) και Τάσος Διακογιώργης (σαντούρι) και ο Χριστόδουλος Χάλαρης που παίζει ψαλτήρια, βυζαντινά τοξωτά και διευθύνει την ορχήστρα.
Η μάσκα του εξωφύλλου είναι έργο του γλύπτη Σώτου Αλεξίου.
Τα κομμάτια του δίσκου
Δίσκος 1ος
1) Όπως η γη (χορός ψαλτών)
2) Στον Άδη (Χρύσανθος και χορός ψαλτών)
3) Ιδού ο Βασιλέας των νηπίων (Βάσω Κυριαζή)
4) Βασιλιάς στους ουράνιους λειμώνες (χορός ψαλτών)
5) Αργό δοξαστικό (οργανικό)
6) Άνθρωπος στην πόλη (Χρύσανθος και χορός ψαλτών)
Δίσκος 2ος
1) Προσαγωγή στον Πιλάτο (Χρύσανθος)
2) Πορεία στο Γολγοθά (μοιρολόι της Παναγιάς) (Βάσω Κυριαζή)
3) Εξέδυσάν με (Νίκος Κωνσταντινόπουλος)
4) Σκύψε Σταυρέ (μοιρολόι) (απαγγέλει η Ελένη Κισκυρά)
5) Θρήνος (οργανικό)
6) Κάθοδος στον Άδη (Χρύσανθος, Βάσω Κυριαζή, Χριστόδουλος Χάλαρης και χορός ψαλτών)
7) Δοξαστικό (αέναος έξοδος) οργανικό
Τι είναι τα «Πάθη απόκρυφα»;
Τα «Πάθη απόκρυφα», έργο για φωνές και ορχήστρα, βασίστηκε στο στιχουργικό του μέρος στα Απόκρυφα Ευαγγέλια και στην ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού. Το μουσικό του μέρος στηρίζεται στην κοσμική και εκκλησιαστική μουσική του Βυζαντίου.
Στους ύμνους, που ο Ρωμανός ο Μελωδός αφιερώνει στα Πάθη του Χριστού, εμπνέεται από τα Απόκρυφα Ευαγγέλια και ενστερνίζεται την άποψη, ότι όλη η διαδικασία των Παθών δεν είναι παρά η απαραίτητη προϋπόθεση για την κάθοδο του Χριστού στον Άδη. Εκεί, σαν «Ακρίτας», ο Χριστός δίνει μάχη με τον Άδη, τον νικά και αρχίζει η «αέναος έξοδος».
Ο έντονος υπερρεαλιστικός χαρακτήρας τόσο των αποσπασμάτων των Αποκρύφων Ευαγγελίων που χρησιμοποιήθηκαν, όσο και των ύμνων του Ρωμανού, διατηρείται απόλυτα στην ποιητική απόδοση στα νέα ελληνικά του ποιητή Γιάννη Κακουλίδη.
Οι μελωδικές γραμμές του έργου ακολουθούν τις Βυζαντινές κλίμακες και η ενορχήστρωση μένει πιστή στις Αριστοξενικές προδιαγραφές περί «μουσικού ήθους». Η Βυζαντινή χρωματική κλίμακα με τις 72 υποδιαιρέσεις της είναι 6 φορές λεπτότερη από την αντίστοιχη δυτική. Η απόδοση, λοιπόν, των μελωδικών γραμμών δεν μπορεί να γίνει εφικτή παρά με όργανα που υπακούουν σε ορισμένες τεχνικές προδιαγραφές και εφόσον τα χειρίζονται μουσικοί εξοικειωμένοι με τις βυζαντινές κλίμακες. Όργανα που χρησιμοποιούνται στην δυτική μουσική, ικανά να αποδώσουν τις Βυζαντινές κλίμακες είναι το βιολί, η βιόλα, το τσέλο, το κοντραμπάσο και μερικά άλλα, που η μορφολογία τους δεν υποτάσσεται στην ανάγκη «σωστής απόδοσης» της συγκερασμένης δυτικής χρωματικής κλίμακας (π.χ. πιάνο, τσέμπαλο, κιθάρα κ.τ.λ.)
Το έργο διαρθρώνεται με τον ακόλουθο τρόπο:
Μέρος Α’: Περιβεβλημένοι με φως και αφού η Ανάσταση είναι πια γεγονός, «οι πρώτοι των ανθρώπων» διηγούνται ότι προηγήθηκε της καθόδου του Χριστού στον Άδη. Ο Αδάμ, που όπως γράφει ο Ρωμανός, έρχεται στην «αρχαία δόξα» του χάρη στη θυσία του Χριστού, ζητά από το γιο του Σηθ να αφηγηθεί περιστατικά, προφητικά της έλευσης του «Ελευθερωτού» του.
Ο Αδάμ περιμένει, όπως η ξεραμένη γη την ουράνια βροχή, εκείνον που θα τον απαλλάξει από τις «κακουχίες του Άδη».
Μέρος Β’: Η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα σημαίνει την έναρξη της εκούσιας πορείας του προς επίγειο θάνατο, που θα τον οδηγήσει στα έγκατα του Άδη. Εκεί θα δοθεί η μάχη για την απελευθέρωση του Αδάμ.
(Σημείωμα στο οπισθόφυλλο του δίσκου).
Το 1995 το έργο επανεκδόθηκε σε cd και το 2002 συμπεριλήφθηκε στη σειρά της Minos - Emi με τις «100 μεγάλες ηχογραφήσεις του αιώνα».
Θεωρώντας τα «Πάθη απόκρυφα» ένα από τα ωραιότερα θρησκευτικά έργα, στο πνεύμα των ημερών, σας προτείνω να το ακούσετε ολόκληρο στο video που ακολουθεί…
