Σαν σήμερα…
Στις 28 Ιουνίου του 1946 γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης. Σπουδαίος ερμηνευτής και λυράρης, με μακρά θητεία τόσο στο παραδοσιακό όσο και στο «έντεχνο» τραγούδι, ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης μπήκε στη δισκογραφία το 1965 με ένα χανιώτικο συρτό σε μουσική και στίχους δικούς του, με τίτλο «Εχάρισά σου την καρδιά», που κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών από την μικρή εταιρεία DORE. Σταθμό βεβαίως στη διαδρομή του αποτελεί η μετέπειτα συνεργασία του με τον Γιάννη Μαρκόπουλο…
«Οι ξεριζωμένοι» του Κώστα Βίρβου
Με αυτή την αφορμή διάλεξα σήμερα να ακούσουμε έναν από τους λιγότερο γνωστούς δίσκους του Χαράλαμπου Γαργανουράκη, που κυκλοφόρησε το 1977 από την Columbia με τίτλο «Ξεριζωμένοι», με τραγούδια σε στίχους αλλά και μουσική του Κώστα Βίρβου, εκτός από δύο που υπογράφει συνθετικά ο Γαργανουράκης.
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση της ορχήστρας ήταν του Χάρη Καλέα, δεύτερες φωνές στα τραγούδια 2, 3, 4, 10, 11, 13 έκανε η Λιζέτα Νικολάου, η ηχογράφηση έγινε από τον Γιάννη Τριφύλλη στο studio Action, το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο Δημήτρης Αρβανίτης ενώ η παραγωγή ήταν του Γιώργου Πετσίλα.
Τα τραγούδια του δίσκου
1) Οι ξεριζωμένοι
2) Καλή πατρίδα
3) Στη Βουδαπέστη (μουσική Χαράλαμπου Γαργανουράκη - Κώστα Βίρβου)
4) Στην Πράγα και στην Μπρατισλάβα
5) Ονομάζομαι
6) Ένας γέρος καπετάνιος
7) Αντάρτης ήμουν στο βουνό (μουσική Xαράλαμπου Γαργανουράκη)
8) Ο Γιάγκος από την Καισαριανή
9) Σχολείο ελληνικό
10) Το γράμμα
11) Το καλοκαίρι με την άδεια
12) Αν και ν’ άνοιγαν οι δρόμοι
13) Το πρόβλημα
Λίγα λόγια του Κώστα Βίρβου
Στο βιβλίο του «Λαϊκή στιχουργική ανθολογία»*, ανάμεσα σε άλλα έργα, ο Κώστας Βίρβος επιλέγει και γράφει και για τους «Ξεριζωμένους»:
Προς τον Κων/τίνον Βίρβον
Εις απάντησιν της από 25-4-68 αιτήσεώς σας δι’ ης αιτείσθε την εις το εξωτερικόν μετάβασίν σας, ανακοινούμεν υμίν ότι δεν παρέχομε την προς τούτο απαιτουμένην ημετέραν έγκρισην.
Εντολή Υπουργού
Ο Γεν. Διευθυντής
Μόλις όμως έπεσε η δικτατορία και μου επιτρέπονταν πλέον η έξοδος από την Ελλάδα, το πρώτο μου μέλημα ήταν να βγάλω διαβατήριο και να ταξιδέψω στο εξωτερικό. Και ειδικότερα στις Ανατολικές χώρες, τις οποίες επισκέφθηκα όλες εκτός από την Αλβανία.
Όταν έφθανα σε κάποια Ανατολική χώρα η πρώτη μου δουλειά ήταν να μάθω πού ήταν η Λέσχη των Πολιτικών Προσφύγων και να την επισκεφθώ. Είχα μεγάλη λαχτάρα να δω πως ζούσαν αυτοί οι περήφανοι άνθρωποι που η μοίρα τους έριξε σε πολύ φιλόξενα αλλά άβολα προς την ιδιοσυγκρασία τους μέρη.
Από τα ταξίδια μου αυτά εμπνεύσθηκα κι έγραψα τους «Ξεριζωμένους», που εκτός από ένα τραγούδι έχουν και μουσική δική μου.
Τα θέματα τα «έπιανα» από την ανθρώπινη πλευρά τους γι’ αυτό και σε όλο το έργο υπάρχουν διάχυτα ένα παράπονο, μια πίκρα και προ παντός νοσταλγία.
Για το δίσκο αυτό είχε γράψει ένα συγκλονιστικό σημείωμα ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, που ο τότε Γενικός Διευθυντής της Δισκογραφικής Εταιρείας, δεν επέτρεψε να καταχωρηθεί στο εξώφυλλο επειδή το θεώρησε «τολμηρό».
Κώστας Βίρβος
Ένας δίσκος με δυο ιδιαιτερότητες
Ο δίσκος αυτός έχει δυο βασικές ιδιαιτερότητες, μια σχετικά με τη μουσική και μια με τους στίχους. Η πρώτη είναι πως ο Κώστας Βίρβος έγραψε και τη μουσική, προφανώς τραγουδώντας ή σφυρίζοντας τη μελωδία στον ενορχηστρωτή Χάρη Καλέα και στους μουσικούς που διαμόρφωσαν τα τραγούδια στην οριστική τους μορφή. Κάποια από αυτά είχαν αρχικά προταθεί στον Λάκη Χαλκιά, χωρίς τελικά να ευοδωθεί αυτή η συνεργασία.
Η δεύτερη ιδιαιτερότητα των «Ξεριζωμένων» είναι το θέμα τους. Δεν ξέρω αν πριν από το 1977, σε μια εποχή που ήταν ακόμα δύσκολο να μιλήσεις για θέματα που σχετίζονται με τους πολιτικούς πρόσφυγες, είχαν γραφτεί τραγούδια με ανάλογο περιεχόμενο και με αναφορές σε περιοχές όπως η Τασκένδη, το Ουζμπεκιστάν, η Πράγα και η Μπρατισλάβα ή με φράσεις του τύπου «όταν ο γιος μου λέει nie ma…» κλπ. Κι όπως ήταν, σχεδόν, αναμενόμενο δεν προωθήθηκε καθόλου από την εταιρεία, που τον εξέδωσε, ίσως, για να κάνει τότε το χατίρι του Κώστα Βίρβου. Είναι επίσης χαρακτηριστικό μέχρι σήμερα δεν έχει επανεκδοθεί σε cd.
Ένας «κόκκινος» δίσκος «Στο Κόκκινο»
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε ένα αφιέρωμα της εκπομπής του Αλέξη Βάκη «Εδώδιμα και αποικιακά» στους «Ξεριζωμένους», που πραγματοποιήθηκε στο ραδιοφωνικό σταθμό «Στο Κόκκινο 105,5 fm» στις 2 Μαΐου 2018. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Αλέξης Βάκης συνομιλεί τηλεφωνικά με το φίλο της εκπομπής Γιώργο Γούσια από την Θεσσαλονίκη, ο οποίος του έδωσε την ιδέα, αλλά και πολύτιμα στοιχεία για την πραγματοποίηση του αφιερώματος.
*Πηγή: Κώστας Βίρβος «Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική «Αναστασάκη», 1989)
