Αναφέρομαι στο διπλό δίσκο του Μπάμπη Τσέρτου με τίτλο «Ο Μπάμπης Τσέρτος τραγουδά Μιχάλη Σουγιούλ» που κυκλοφόρησε από την Protasis (με την ευγενική χορηγία της ΑΕΠΙ), έχοντας συγκεντρωμένα μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια του σπουδαίου συνθέτη, που κάποια απ’αυτά τραγούδησε σε πρώτη εκτέλεση και ο Νίκος Γούναρης. Συμμετέχουν επίσης οι Λουκιανός Κηλαηδόνης, Σταμάτης Φασουλής, Σπύρος Παπαδόπουλος, Χρήστος Νικολόπουλος, Νάντια Καραγιάννη, Νίνα Λοτσάρη, Θάνος Πολύδωρας, Χρυσούλα Στεφανάκη, Ειρήνη Τουμπάκη, ενώ φωνητικά κάνουν και οι Γρηγόρης Ψαριανός, Νίκος Οικονόμου, Αντρέας Μαζαράκης και ο Γιώργος Νιάρχος, ο οποίος έχει την ευθύνη της ενορχήστρωσης στο πρώτο cd. Στο δεύτερο οι ενορχηστρώσεις είναι του Γιώργου Παπαδάκη, εκτός από τα κομμάτια 22, 23, 24, 25, 26, 27 και 30 στα οποία είναι του Γιάννη Σαριανίδη, με την επιμέλεια του Γιώργου Παπαδάκη. Η επιμέλεια παραγωγής έγινε από το Νίκο Οικονόμου. Η ηχογράφηση στο Studio N από τον Γιάννη Παξεβάνη.
Ένα από τα μειονεκτήματα της έκδοσης είναι το σχετικά ελλιπές ένθετο φυλλάδιο, όσον αφορά τις πληροφορίες σχετικά με τα τραγούδια, τις πρώτες εκτελέσεις κλπ. Η παράλειψη αποκαταστάθηκε όμως στην επίσημη και ενημερωμένη ιστοσελίδα του Μπάμπη Τσέρτου, στην οποία υπάρχουν καταχωρημένα όλα τα ιστορικά στοιχεία των τραγουδιών. (1)
CD 1
01. Ποια να ’σαι εσύ
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Θόδωρος Παπαδόπουλος - Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης, 1946
Πρωτακούστηκε στην επιθεώρηση «Φράουλα με Σαντιγύ» το καλοκαίρι του 1940
02. Αθήνα και πάλι Αθήνα
Μπάμπης Τσέρτος, Θάνος Πολύδωρας
Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος
Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο, 1949
Πρωτακούστηκε σε επιθεωρήσεις του θεάτρου Μοντιάλ μέσα στην Κατοχή. Ηχογραφήθηκε όμως σε δίσκο στα τέλη του 1949.
03. Το τελευταίο τραμ (Το τραμ το τελευταίο)
Σταμάτης Φασουλής, Νάντια Καραγιάννη, Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Κώστας Γιαννίδης - Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: 1948
Πρωτακούστηκε στην επιθεώρηση «Άνθρωποι… άνθρωποι» στο θέατρο Μετροπόλιταν, το καλοκαίρι του 1948, από τους: Σπεράντζα Βρανά, Νίκο Ρίζο, Νίκο Φιλιππόπουλο και Άννα Φιλίδου. Από τα πλέον πολυτραγουδισμένα «αρχοντορεμπέτικα» με πολλαπλές εκτελέσεις και τότε και τα νεώτερα χρόνια.
04. Το πρώτο φιλί
Μπάμπης Τσέρτος, Χρυσούλα Στεφανάκη
Στίχοι: Θόδωρος Ποζήρης (Ο Σουγιούλ εμφανίζεται με το ψευδώνυμο Σ. Μίχας)
Πρώτη εκτέλεση: Φώτης Πολυμέρης - Χρυσούλα Στίνη, 1939
05. Μπέμπα
Θάνος Πολύδωρας, Χρυσούλα Στεφανάκη
Στίχοι: Θόδωρος Παπαδόπουλος - Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης & Τρίο Βίκροτυ, 1946
06. 4 βαλσάκια
α) Εσύ κοιμάσαι (Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος) 1946
β) Ένας κορίτσαρος (Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος) 1946
γ) Για σένα (Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος) 1946
δ) Μ' έκαψες (Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης) 1951
Μπάμπης Τσέρτος, Θάνος Πολύδωρας
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης
07. Απονιά θα πει γυναίκα
Μπάμπης Τσέρτος, Θάνος Πολύδωρας
Στίχοι: Γιώργος Ασημακόπουλος - Βασίλης Σπυρόπουλος - Παναγιώτης Παπαδούκας
Πρώτη εκτέλεση: Καίτη Μπελίντα, Έλσα Λάμπο, 1954
Τραγούδι του 1954. Από την επιθεώρηση «Μπλε Τριαντάφυλλα» του θεάτρου Ακροπόλ.
Παράλληλα ηχογραφήθηκε και με το Τρίο Κιτάρα.
08. Απόψε θέλω έρωτα
Νάντια Καραγιάννη, Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Ηλίας Λυμπερόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: 1957
09. Ο κόσμος έγινε για μας (Ταξί, ταξί)
Μπάμπης Τσέρτος, Νάντια Καραγιάννη, Νίκος Οικονόμου, Αντρέας Μαζαράκης
Στίχοι: Τάκης Μωράκης - Γιώργος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Τρίο Κιτάρα, 1955
10. Ξενομανία
Λουκιανός Κηλαηδόνης, Μπάμπης Τσέρτος, Γιώργος Νιάρχος
Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης, 1937
11. Ο μήνας έχει εννιά
Μπάμπης Τσέρτος, Θάνος Πολύδωρας, Χρυσούλα Στεφανάκη
Στίχοι: Γιώργος Τζαβέλλας
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης, 1953
Πρωτακούστηκε στην ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα «Το σωφεράκι» το 1953, από το συγκρότημα του Μανώλη Χιώτη και τους πρωταγωνιστές Μίμη Φωτόπουλο και Σπεράντζα Βρανά. Ηχογραφήθηκε τότε με τον Νίκο Γούναρη και αργότερα με τον Τώνη Μαρούδα. Το 1954 γνώρισε και μια πιο «λαϊκή» έκδοση με τη Μαρίκα Νίνου και τη συνοδεία του Βασίλη Τσιτσάνη στο μπουζούκι, ενώ το 1958 η πρώτη φράση του -που μαρτυρά και τη φιλοσοφία του, βέβαια- οδήγησε τον Γιώργο Τζαβέλλα στην ομώνυμη ταινία του («Μια ζωή την έχουμε») με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Χορν. Το τραγούδι γνώρισε αρκετές νέες εκτελέσεις στα χρόνια του ’80 και του ’90.
12. Ο παντρεμενάκιας
Σπύρος Παπαδόπουλος, Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Γιώργος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Κορώνης - Φίλανδρος,1956
13. Βρε πως μπατιρήσαμε
Γρηγόρης Ψαριανός, Σπ. Παπαδόπουλος, Α. Μαζαράκης, Ν. Οικονόμου, Γ. Νιάρχος, Θ. Πολύδωρας
Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Άννα & Μαρία Καλουτά, 1952
Παράλληλα, ηχογραφήθηκε με το Τρίο Κιτάρα και, σε άλλη εκτέλεση, με την Έλσα Λάμπο και τους Κορώνη - Φίλανδρο.
14. Τ' αλητάκια (Βρε ντουνιά)
Μπάμπης Τσέρτος, Νίκος Οικονόμου, Αντρέας Μαζαράκης
Στίχοι: Γιάννης Κυπαρίσσης-Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης,1940
Το πρωτοτραγούδησε ο Κώστας Μανιατάκης στην επιθεώρηση «Φράουλα» στο θέατρο Σαμαρτζή, το καλοκαίρι του 1939. Μαζί με το «Απόψε μελαγχόλησα» είναι τα δύο πρώτα τραγούδια που έγραψε ο Μιχάλης Σουγιούλ για το θέατρο.
15. Βρέχει, βρέχει
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Σώτος Παναγόπουλος, 1952
16. Αν ήμουνα θεός
Μπάμπης Τσέρτος, Θάνος Πολύδωρας, Χρυσούλα Στεφανάκη
Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης
Πρώτη εκτέλεση: Τώνης Μαρούδας, 1953
CD 2
17. Ζεχρά
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Αιμίλιος Σαββίδης
Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο, 1938
Πάνω σε αυτό γράφτηκε το «Παιδιά της Ελλάδος παιδιά» το 1940.
18. Λίγες καρδιές αγαπούνε
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης
Πρώτη εκτέλεση: Τώνυ Μαρούδας, 1946
Το πρωτοτραγούδησε το 1946 η Δανάη, στη δισκογραφία όμως έμελλε να είναι η πρώτη ηχογράφηση του Τώνη Μαρούδα.
19. Άστα τα μαλλάκια σου
Μπάμπης Τσέρτος, Χρυσούλα Στεφανάκη
Στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος - Χρήστος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Φώτης Πολυμέρης, 1950
Γράφτηκε για την Άννα Καλουτά. Ακούστηκε για πρώτη φορά το 1951 στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Εκείνες που δεν πρέπει ν’ αγαπούν», με τους Άννα Καλουτά, Αλ. Αλεξανδράκη, Σμαρούλα Γιούλη και Γιάννη Γκιωνάκη, όπου το τραγούδησε ο Αλέκος Αλεξανδράκης με τη φωνή του Φώτη Πολυμέρη.
20. Κοντά στο Νείλο (Φεριχά)
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης - Αιμίλιος Σαββίδης
Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο, 1939
21. Μπιρμπίλω
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Αιμίλιος Σαββίδης
Πρώτη εκτέλεση: Τώνυ Μαρούδας, 1947
22. Σβήστε με απ’ το χάρτη
Μπάμπης Τσέρτος, Ειρήνη Τουμπάκη
Στίχοι: Γιώργος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Κορώνης - Φίλανδρος - Έλσα Λάμπο, 1952
Παράλληλα ηχογραφήθηκε από το Τρίο Κιτάρα και αργότερα με τον Τώνη Μαρούδα.
23. Άλα της, άλα της
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Γιώργος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Μπέμπα Κυριακίδου, 1955
Πρωτακούστηκε το 1955 στην ταινία του Νίκου Τσιφόρου «Γλέντι, Λεφτά κι αγάπη» με τους Αυλωνίτη, Ηλιόπουλο, Ρίζο, Σπεράντζα Βρανά κ.ά.
24. Μονά, ζυγά
Μπάμπης Τσέρτος, Νάντια Καραγιάννη
Στίχοι: Δημήτρης Γιαννουκάκης
Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο, Απρίλιος 1953
25. Το ραγισμένο γυαλί
Μπάμπης Τσέρτος, Νάντια Καραγιάννη
Στίχοι: Γιώργος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο, Νοέμβριος 1953. Παράλληλα, το ηχογράφησαν και οι Κορώνης - Φίλανδρος.
26. Άτιμη τύχη
Μπάμπης Τσέρτος, Ειρήνη Τουμπάκη
Στίχοι: Γιώργος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Τρίο Κιτάρα, 1953
27. Θα γυρίσει κι ο τροχός (Κάποια μέρα)
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Φώτης Πολυμέρης - Εύα Στυλ,1950
Πρωτακούστηκε στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Εκείνες που δεν πρέπει ν’ αγαπούν» το 1951. Την ίδια εποχή γνώρισε και μια «λαϊκή» ηχογράφηση από τον Πρόδρομο Τσαουσάκη με τη συνοδεία του Βασίλη Τσιτσάνη στο Μπουζούκι.
28. Του Γιάννου η φλογέρα
Μπάμπης Τσέρτος, Νίνα Λοτσάρη, Νάντια Καραγιάννη
Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης
Πρώτη εκτέλεση: Δανάη, 1938
29. Ας ερχόσουν για λίγο
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος
Πρώτη εκτέλεση: Δανάη, 1948
Το πρωτοτραγούδησε το 1947 στο Ιντεάλ ο Τώνης Μαρούδας.
Γράφτηκε για τη Βέμπο, όταν ήταν στην Αμερική.
30. Αδύνατον να κοιμηθώ (Η ώρα είναι τρεισίμιση)
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Τάκης Μωράκης - Χρήστος Γιαννακόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Μάγια Μελάγια, 1955
Πρωτακούστηκε το 1955 στην επιθεώρηση του θεάτρου Μεντιτεράνιαν «Πετροκέρασα» από την Μάγια Μελάγια. Αργότερα, ηχογραφήθηκε και με τον Τώνη Μαρούδα ενώ στα νεώτερα χρόνια το ξανατραγούδησαν η Βίκυ Μοσχολιού και η Αλέκα Κανελλίδου.
31. Θα καθόμουνα πλάι σου
Μπάμπης Τσέρτος
Στίχοι: Χρήστος Γιαννακόπουλος - Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο, 1947
Έπαιξαν οι μουσικοί:
Νιάρχος Γιώργος: πιάνο, keyboards, ακορντεόν στα 3, 5, 16
Γκουβέντας Κυριάκος: βιολί στα 1, 2, 6, 7, 17, 18, 19, 20, 21, 29, 31
Βαβάτσικας Ηρακλής: ακορντεόν στα 2, 7, 9, 11, 13
Ρίζος Γιάννης: μαντολίνο στα 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 17, 19, 21, 24, 25
Τσέρτος Μπάμπης: μπουζούκι στα 8, 12, 15, 22, 24
Καινούργιος Νίκος: κιθάρα στα 3, 5, 16, 17, 18, 19, 21, 23, 28, 29, 31
Καραχούτης Βασίλης: μπάσο σε όλα εκτός από τα 3, 5, 8, 16, 20, 30, 20, 30
Κωφού Αγγελική: ακορντεόν στα 3, 4, 8, 12,14
Κυδωνιεύς Θεόδωρος: κιθάρα, μπαγλαμάς στα 3, 7, 22, 24, 26, 27
Νικολόπουλος Χρήστος: μπουζούκι στα 26, 27
Γρυσμπολάκης Μάνος: ακορντεόν στα 17, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 29
Τσέρτος Γιάννης: πιάνο στα 17, 18, 19, 20, 21, 23, 24, 25, 28, 29, 31
Ευκλείδου Σοφία: τσέλο στα 17, 18, 19, 21, 28, 29, 31
Δανιάς Μιχάλης: βιολί στα 22, 24, 30
Μούζι Μάγια: κλαρίνο στα 17, 18, 21, 28, 31
Μαργώνης Σωτήρης: βιολί στο 28
Κωτσίνης Γιώργος: φλογέρα στο 28
Κασσαβέτης Νίκος: ντραμς στα 18, 23
Σαριανίδης Γιάννης: ακορντεόν, πιάνο στο 30
Κωνσταντίνου Χρήστος: μπουζούκι στο 30
Φραγκούς Τάκης: μπάσο στα 20, 30
Τσεκούρας Κώστας: κιθάρα στο 30
Μασσαλάς Βασίλης: κιθάρα στο 20
Αναμφισβήτητα ο Μιχάλης Σουγιούλ (Σουγιουλτζόγλου) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες, που πέρασαν από το ελληνικό τραγούδι από το 1930 και μετά. Είναι λίγες οι περιπτώσεις που συνδύασαν με τέτοιο, μοναδικό τρόπο το δυτικό στοιχείο και την ευρωπαϊκή μουσική με το κλασικό λαϊκό τραγούδι. Κι έχουν γραφτεί τόσα πολλά, που οποιαδήποτε περαιτέρω αναφορά, νομίζω πως θα ήταν περιττή. Δεν ξέρω όμως τελικά, πόσο δόκιμος είναι ο όρος «αρχοντορεμπέτικα» και σε τι διαφέρουν από τα λαϊκά τραγούδια. Γιατί θεωρούνται αρχοντορεμπέτικα, ας πούμε, το «Θα γυρίσει κι ο τροχός» με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη ή το «Σβήστε με απ' το χάρτη» με το Τρίο Κιτάρα και λαϊκά τραγούδια το «Σκαλοπάτι σου» του Τσιτσάνη ή το «Εσύ είσαι η αιτία που υποφέρω» του Χιώτη; Πού μπαίνει τελικά η γραμμή που οριοθετεί το λαϊκό και το ελαφρό με το αρχοντορεμπέτικο τραγούδι; Ερωτήματα που ίσως και να μην απαντηθούν ποτέ, γιατί, πολύ απλά, δεν ξέρω αν υπάρχει απάντηση…
Όσον αφορά το συγκεκριμένο αφιέρωμα του Μπάμπη Τσέρτου, νομίζω πως ίσως έχουμε να κάνουμε με την πληρέστερη μουσική εργασία που έχει γίνει ποτέ γύρω από το συγκεκριμένο συνθέτη. Η πορεία του Τσέρτου άλλωστε, κινήθηκε πάνω στα χνάρια του Σουγιούλ, όσον αφορά τη σχέση του με το ελαφρό αλλά και το λαϊκό τραγούδι. Όλα αυτά τα χρόνια έχει υπηρετήσει με συνέπεια τόσο αυτά τα είδη όσο και το δημοτικό τραγούδι. Κι αυτό φαίνεται σ’ αυτό το δίσκο, στον οποίο συνυπάρχουν αρμονικά όλες αυτές οι τάσεις, όπως συνυπάρχουν και οι εξαιρετικοί καλεσμένοι, που, ο καθένας με το δικό του τρόπο, δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα…
Δεν μπορώ να πω βέβαια πως με ενθουσίασε ιδιαίτερα η ερμηνεία του Φασουλή στο «Τραμ το τελευταίο», αλλά μπροστά στο γενικό αποτέλεσμα, αυτό δεν έχει και τόση σημασία…
Ακούγοντας βέβαια όλα αυτά τα τραγούδια ή για να γίνω πιο σαφής, ακούγοντας από τη μια τη «Μπέμπα» και το «Ο κόσμος έγινε για μας» και από την άλλη την «Άτιμη τύχη» ή το «Θα γυρίσει κι ο τροχός», έρχεται στο νου μου η φράση του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος είπε πως «Το ελαφρό τραγούδι είναι για να ξεχνάμε ενώ το λαϊκό για να θυμόμαστε…»
1: www.babistsertos.gr
2: 2008. «Απ' τον Σουγιούλ στο Νικολόπουλο» - Συναυλία στη Λυρική - Χρήστος Νικολόπουλος, Φώντας Λάδης, Αντρέας Μαζαράκης, Θέμις Σερμιέ, Μαρία Σπυροπούλου, Ηλίας Μακρής κι ο Μπάμπης Τσέρτος
