Σαν σήμερα…
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1954 γεννήθηκε στην Αξιούπολη του Κιλκίς ο Μιχάλης Τερζής, ένας από τους αξιολογότερους συνθέτες που εμφανίσθηκαν στο χώρο του «έντεχνου» λαϊκού τραγουδιού από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και μετά.
Τα πρώτα τραγούδια του Μιχάλη Τερζή ηχογραφήθηκαν στα τέλη του 1974 και συμπεριλήφθηκαν στο δίσκο «Του έρωτα τ’ αντάρτη», που κυκλοφόρησε από τη Lyra (με το label της Zodiac). Τις μουσικές στα άλλα έξι τραγούδια του δίσκου υπέγραφε ο συνθέτης Αμάραντος Αμαραντίδης. Τραγουδούσαν η Ελένη Βιτάλη, η Πόπη Αστεριάδη και ο Δημήτρης Ζευγάς.
Ένας «Απόπλους» με 11 «μικρές ιστορίες»
Ανατρέχοντας στη δισκογραφία του Μιχάλη Τερζή, δεν μπορώ να μη σταθώ σε μια από τις σημαντικότερες δουλειές του, με στίχους του σταθερού του συνεργάτη, τα τελευταία χρόνια και πολυγραφότατου Δημήτρη Λέντζου. Ο «Απόπλους» κυκλοφόρησε το 2010 με τη συμμετοχή οκτώ ξεχωριστών ερμηνευτών όπως ήταν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, ο Παντελής Θεοχαρίδης, ο Γιώργος Μπαγιώκης, η Σοφία Παπάζογλου και η Πίτσα Παπαδοπούλου.
Τα τραγούδια του cd
1) O θίασος – Λαυρέντης Μαχαιρίτσας (φωνητικά: Μιχάλης Τερζής)
2) Μικρές ιστορίες – Κώστας Μακεδόνας (φωνητικά: Ντένια Κουρούση)
3) Από το άλλο στο αλλού – Γιώργος Νταλάρας *
4) Να ‘χεις τύχη (στίχοι: Μιχάλης Τερζής – Δημήτρης Λέντζος) Γιώργος Νταλάρας
5) Κόκκινο ιώδιο – Σοφία Παπάζογλου
6) Αχ! Η ζωή – Παντελής Θεοχαρίδης
7) Μάνα μοναχή – Γιώργος Μπαγιώκης
8) Η κόμη της Βερενίκης – Λαυρέντης Μαχαιρίτσας (φωνητικά: Μιχάλης Τερζής)
9) Πρόσωπα βυζαντινά – Κώστας Μακεδόνας (φωνητικά: Ντένια Κουρούση)
10) Απόπλους – Γεράσιμος Ανδρεάτος
11) Δεν τη μπορώ τη μοναξιά – Πίτσα Παπαδοπούλου
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση της ορχήστρας είναι του Μιχάλη Τερζή, εκτός από τα τραγούδια «Ο θίασος» και «Η κόμη της Βερενίκης» που ενορχήστρωσε ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και τα «Από το άλλο στο αλλού» και «Να ‘χεις τύχη» που επιμελήθηκαν ο Γιώργος Νταλάρας με τον Μιχάλη Τερζή.
Έπαιξαν οι μουσικοί: Δημήτρης Καρασούλος (ακουστική κιθάρα), Νεοκλής Νεοφυτίδης (πιάνο), Φίλιππος Σπυρόπουλος (κρουστά), Άκης Αμπράζης (μπάσο), Βασίλης Μασσαλάς (κλασική κιθάρα, μπαγλαμά), Γιάννης Σινάνης (μπουζούκι, τζουρά, μπαγλαμά), Χάρης Μέρμηγκας (κοντραμπάσο), Νίκος Μέρμηγκας (λάφτα, μαντολίνο), Πάνος Δημητρακόπουλος (κανονάκι), Ηρακλής Βαβάτσικας (ακορντεόν), Ανδρέας Παππάς (κρουστά), Μιχάλης Τζουγανάκης (λαούτο, κρητική λύρα), Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί, βιόλα), Μιχάλης Νικολούδης (ταμπουρά, μαντολίνο), Κώστας Νικολόπουλος (κλασική, ακουστική κιθάρα), Μάνος Αβαράκης (φυσαρμόνικα), Γιώργος Κωτσίνης (κλαρίνο), Τάκης Φραγκούς (μπάσο), Νίκος Παπαναστασίου (ακορντεόν), Δημήτρης Μαρινόπουλος (ακουστική κιθάρα), Ελένη Φίλιππα (σαντούρι), Νίκος Κατσίκης (μπουζούκι, λαούτο, μαντολίνο, τζουρά), Νίκος Ρούλος (κοντραμπάσο), Γιώργος Ροϊλός (κρουστά). Ο Γιώργος Νταλάρας έπαιξε τζουρά, μπαγλαμά, ακουστική κιθάρα και ο Μιχάλης Τερζής πλήκτρα και πιάνο.
Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε από τους Μιχάλη Νικολούδη, Γιώργο Φραγκέλη και Άκη Αμπράζη (στα 1, 8) στο Studio Aeolia. Οι πίνακες είναι της ζωγράφου Γεωργίας Καραχάλιου, οι φωτογραφίες της Πόπης Σκούμπαφλου ενώ ο δίσκος κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του «Μετρονόμου».
Λίγα λόγια για το δίσκο
Έξι από τα έντεκα τραγούδια ηχογραφήθηκαν για τον «Απόπλου» σε δεύτερη εκτέλεση. Τα «Η κόμη της Βερενίκης», «Πρόσωπα βυζαντινά», «Κόκκινο ιώδιο» και «Μάνα μοναχή» πρωτοκυκλοφόρησαν το 2002 στο δίσκο του Τερζή «Παράβασις», με τις φωνές των Κώστα Μάντζιου, Μαρίας Σουλτάτου και του ίδιου του συνθέτη, ενώ το «Αχ! Η ζωή» με τον Παντελή Θεοχαρίδη και ο «Απόπλους» με τον Γεράσιμο Ανδρεάτο, ήταν δυο από τα τραγούδια που υπήρχαν και στο δίσκο «Η ωδή των οδών» που κυκλοφόρησε το 2000, το πρώτο και πάλι με τον Θεοχαρίδη και το δεύτερο με τον Κώστα Μάντζιο και τίτλο «Πολικός αστέρας».
Με λίγα λόγια έχουμε μια ολοκληρωμένη δουλειά, με λαϊκά, κυρίως τραγούδια, που νομίζω πως αν είχε κυκλοφορήσει στα χρόνια του ’70 ή στα πρώτα χρόνια του ’80, θα είχε πολύ καλύτερη τύχη. Εκτός όμως από την κρίση της δισκογραφίας, είχε την ατυχία να κυκλοφορήσει τον Μάιο του 2010, σε μια έντονη εποχή πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων, που προκάλεσε η ένταξη της χώρας στο μηχανισμό στήριξης του Δ.Ν.Τ.
Λίγο λοιπόν η εποχή, λίγο το ότι οι τραγουδιστές, όπως συνηθίζουν, δεν υποστηρίζουν στις ζωντανές εμφανίσεις τους τα τραγούδια με τα οποία συμμετέχουν στους δίσκους (μόνο το «Από το άλλο στο αλλού» άκουσα 2-3 φορές ζωντανά από τον Γιώργο Νταλάρα), λίγο ο προσανατολισμός των περισσότερων ραδιοφωνικών παραγωγών τα τελευταία χρόνια και ο «Απόπλους» έγινε γνωστός μόνο σε ένα στενό κύκλο «μυημένων» και συνειδητοποιημένων ακροατών. Ίσως να αναρωτηθείτε: «Ποιος δίσκος αυτού του είδους ξεπερνά σήμερα αυτά τα όρια αποδοχής;» Δεν έχω την απάντηση. Έχω την αίσθηση όμως πως τα ξεχωριστά τραγούδια αυτής της δουλειάς περιμένουν έναν δεύτερο «Απόπλου»…
* Το τραγούδι «Από το άλλο στο αλλού» αφιερώθηκε από τον Δημήτρη Λέντζο στη μνήμη του φίλου του Χρήστου που έφυγε νωρίς. (Δεν ξέρω αν έχει κάποια σχέση, αλλά στις 11 Απριλίου 2010, εποχή της προετοιμασίας του δίσκου, έφυγε από τη ζωή ο Χρήστος Νταράλας, αδερφός του Γιώργου Νταλάρα).
Κρατώ ένα σχόλιο του φίλου ραδιοφωνικού παραγωγού Σιδερή Πρίντεζη για το τραγούδι, όπως αποτυπώθηκε τότε στην ανεπίσημη ιστοσελίδα των φίλων του Γιώργου Νταλάρα: www.dalaras.com/forum
«Πέρα από τη μουσική, πέρα από τους στίχους, πέρα από την ερμηνεία νομίζω ότι πρόκειται για ένα στακάτο καθαρόαιμο “αρσενικό” ζεϊμπέκικο, από αυτά που χορεύονται, όπως έλεγε η Μαλβίνα, σαν να λες “Χτυπώ νεκροί κι ανοίξτε μου” και όχι με πιρουέτες».
