Σαν σήμερα…
Στις 5 Μαρτίου 2011 έφυγε από τη ζωή ο Μανώλης Ρασούλης… Αν και δεν χρειάζονται ιδιαίτερες αφορμές για να ανατρέξουμε στα «κλασικά» του, σήμερα διάλεξα να ακούσουμε έναν από τους δίσκους που διαμόρφωσαν την πορεία του λαϊκού τραγουδιού, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και μετά…
Η «Εκδίκηση» δεν ήταν καθόλου «Δήθεν»
Είναι Μάρτης του 1978 και στις προθήκες των δισκοπωλείων φιγουράρει η μορφή του Νίκου Παπάζογλου, μέσα από το εξώφυλλο του δίσκου «Η εκδίκηση της γυφτιάς», που μόλις έχει κυκλοφορήσει, με τα τραγούδια του Νίκου Ξυδάκη και του Μανώλη Ρασούλη. Σε δυο τραγούδια η μουσική είναι του Νίκου Παπάζογλου, ενώ τους στίχους στο «θρυλικό» «Μπαγλαμαδάκι» («Κανείς εδώ δεν τραγουδά») υπογράφει ο Τάκης Σιμώτας. «Κομβικό» πρόσωπο του δίσκου, ο παραγωγός του Διονύσης Σαββόπουλος.
Νομίζω πως, πριν προχωρήσουμε στα «ενδότερα» του δίσκου, αξίζει να θυμηθούμε τι ακούει το κοινό, λίγο πριν, λίγο μετά, εκείνη τη χρονιά...
Γιάννης Πάριος, Γιάννης Πουλόπουλος, Τόλης Βοσκόπουλος, Μαρινέλλα και Λίτσα Διαμάντη «σαρώνουν» την αγορά με χρυσούς δίσκους, που περιλαμβάνουν τραγούδια όπως «Να γιατί σ’αγάπησα», «Θέλω να μ’αγαπάς», «Τραγούδα θεατρίνε», «Να παίζει το τρανζίστορ» και «Είσαι μια συνήθεια»... Σε διαφορετικά «μονοπάτια», ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά για την «Αλάνα» της «Αθήνας», στο διπλό δίσκο «Οι Μάηδες οι ήλιοι μου», η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδά «Λαϊκά τραγούδια απ’όλο τον κόσμο», η Δήμητρα Γαλάνη «Μ’αγαπούσες θυμάμαι μια φορά», ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου παρουσιάζει τον πρώτο του προσωπικό δίσκο «Με νικοτίνη δυνατή και τον Μπομπ Ντύλαν», ο Λουκιανός Κηλαηδόνης γίνεται «Ένας φτωχός και μόνος κάου - μπόυ» και αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο, τραγουδώντας πλέον ο ίδιος τα τραγούδια του και ο Μανώλης Μητσιάς τραγουδά τον «Αλήτη» και τα υπόλοιπα «Τραγούδια της παρέας», συστήνοντας τον Μάριο Τόκα... Παράλληλα, ο Μάνος Χατζιδάκις ηχογραφεί τα τραγούδια «Για την Ελένη» με τον Στέλιο Μαρκετάκη, ενώ τον Οκτώβρη κυκλοφορεί, χωρίς ιδιαίτερη ανταπόκριση, ο «Οκτώβρης ‘78» που αποτελεί το κύκνειο άσμα της συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Δυστυχώς ο «Σεισμός» του Άκη Πάνου με τον Μιχάλη Μενιδιάτη, δεν προκαλεί ανάλογο εμπορικό «σεισμό», ενώ το ίδιο αδύναμη, εμπορικά, είναι και η συνεργασία του Απόστολου Καλδάρα με τον Στράτο Διονυσίου και «Τα ορθόδοξα»... Ο Στέλιος Καζαντζίδης, ήδη διανύει τον τρίτο χρόνο αποχής από τη δισκογραφία...
Μέσα σε αυτό το κλίμα λοιπόν, κυκλοφορεί η «Εκδίκηση της γυφτιάς» με 13 τραγούδια. Το μεγαλύτερο ερμηνευτικό βάρος αναλαμβάνει ο Νίκος Παπάζογλου, ενώ συμμετέχουν ο Δημήτρης Κοντογιάννης, η Σοφία Διαμαντή - γνωστή μέχρι τότε, κυρίως, από τις συμμετοχές της στους δίσκους του Γιώργου Μουφλουζέλη - και ο Διονύσης Σαββόπουλος.
Τα τραγούδια του δίσκου
Μαζί με τους τίτλους των τραγουδιών, διάλεξα κάποια συνοδευτικά σχόλια του Μανώλη Ρασούλη από το βιβλίο «Εδώ είναι του Ρασούλη». (Στο ίδιο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται αρκετές ενδιαφέρουσες αφηγήσεις του Ρασούλη σχετικά με τη συνεργασία του με τον Παπάζογλου και τον Ξυδάκη). (1)
1) Βρέχει στην Εθνική Οδό - Διονύσης Σαββόπουλος
2) Κυρ διευθυντά των δίσκων (Μουσική: Νίκος Παπάζογλου) Νίκος Παπάζογλου
“Είχαμε με τον Ξυδάκη σχεδόν τελειώσει τα τραγούδια, ώσπου ήρθε μια μέρα ο Παπάζογλου: «Τι κάνετε εδώ ρε σεις;» «Nα, γράφουμε κάτι τραγούδια», του λέμε. «Δώσ’μου και μένα κανένα», λέει ο Παπάζης, απευθυνόμενος σε μένα. Μα τι λέει; αναρωτήθηκα. Από πού κι ως πού; Όμως μου περίσσευαν και του’δωσα το παρόν. Μετά μια βδομάδα μου το έστειλε μελοποιημένο, ήταν καλό κι έκπληξη”.
3) Τρελλή κι αδέσποτη - Νίκος Παπάζογλου
“Το τραγούδι αυτό μπολιάστηκε μένα δυο ιδέες του Σαββόπουλου”.
4) Σαν το δασάκι - Σοφία Διαμαντή
5) Στην Πόλυ - Νίκος Παπάζογλου
6) Μη μ’ αποκαλείς τεμπέλη - Νίκος Παπάζογλου
7) Χαβαλεδιάρικο - Δημήτρης Κοντογιάννης, Σοφία Διαμαντή, Νίκος Παπάζογλου
“Το παρόν το εμπνεύστηκα από έναν αιγύπτιο εργάτη που καθόταν στο περιβόητο σπίτι της Πατριάρχου. Επειδή δεν μου ταίριαζε: «Τι κι αν είσαι από την Αίγυπτο» το ‘κανα «Τι κι αν είσαι απ’τη Λιβύη». Ίσως είναι το πρώτο αντιρατσιστικό τραγούδι εν Ελλάδι”.
8) Πρώτα να ξεκαθαρίσεις - Σοφία Διαμαντή, Νίκος Παπάζογλου
9) Κανείς εδώ δεν τραγουδά (Μουσική: Νίκος Παπάζογλου, στίχοι: Τάκης Σιμώτας) Νίκος Παπάζογλου
10)Του Χάρου το παράπονο - Νίκος Παπάζογλου, Δημήτρης Κοντογιάννης
11) Από περιέργεια υπάρχω - Νίκος Παπάζογλου
“Η φράση «από περιέργεια υπάρχω» υιοθετήθηκε από τον μπερέ ενός φαντάρου που έγραφε: «Μη μου κολλάτε, ζω από περιέργεια»”.
12) Το τροχαίο - Νίκος Παπάζογλου
13) Μετανάστης στην αγκάλη σου - Διονύσης Σαββόπουλος
Έπαιξαν οι μουσικοί
Οι περισσότεροι μουσικοί προέρχονται από τα λαϊκά μαγαζιά της Θεσσαλονίκης, ενώ κάποιοι από αυτούς παίζουν για πρώτη φορά σε ηχογράφηση δίσκου: Δ. Γεωργόπουλος (μπουζούκι), Ν. Παππάς (μπουζούκι), Αργ. Χαραλάμπους (κιθάρα), Στ. Γκέτης (κρουστά), Γ. Κολοβός (μπάσο), Γ. Κοντογιάννης (μπαγλαμά), Στ. Σιδηρόπουλος (ντραμς) και Β. Ανουσάκης. Μπουζούκι παίζει αρχικά ο Νίκος Παππάς, με το παρατσούκλι «Κακούργος» από το Δίστομο, ο οποίος, δυσαρεστημένος από το κλίμα, αποχωρεί, για να αντικατασταθεί από τον Δημήτρη Γεωργόπουλο.
Αυτή είναι η πρώτη ηχογράφηση δίσκου που γίνεται στο ιστορικό studio «Αγροτικόν» του Νίκου Παπάζογλου στην Τούμπα της Θεσσαλονίκης, μέσα σε δυο εβδομάδες. Οι φωτογραφίες είναι της Βαρβάρας Παπάζογλου και το εικαστικό του εξωφύλλου του Αλέξη Κυριτσόπουλου, μόνιμου συνεργάτη του Σαββόπουλου στα εξώφυλλα των δικών του δίσκων.
Η ιστορία του δίσκου, είναι, λίγο, πολύ, γνωστή. Μετά από τραγουδιστικές συμμετοχές του σε δουλειές όπως τα «Νέγρικα» του Λοΐζου και του Νεγρεπόντη, στο «Νέο Ερωτόκριτο» του Μαμαγκάκη, πάνω στην ποίηση του κρητικού λογοτέχνη Παντελή Πρεβελάκη και στους «Αχαρνής» του Σαββόπουλου, δίσκο στον οποίο συμμετείχε και ο Νίκος Παπάζογλου, με την «Εκδίκηση της γυφτιάς» ο Μανώλης Ρασούλης συστήνεται πλέον και σαν στιχουργός. Ο δίσκος αποτελεί παράλληλα την πρώτη παρουσία στη δισκογραφία και για τον Νίκο Ξυδάκη. Ρασούλης και Ξυδάκης ταλαιπωρούνται αρκετά, πηγαίνοντας τα τραγούδια από εταιρεία σε εταιρεία, χωρίς θετικό αποτέλεσμα, ώσπου τα ακούει ο Διονύσης Σαββόπουλος, που καταφέρνει να τα «περάσει» στην Lyra του, αρχικά δύσπιστου, Αλέκου Πατσιφά...
Αν και η πρώτη αντιμετώπιση του δίσκου από κοινό και «κριτικούς» είναι «χλιαρή», προκαλώντας τις αντιδράσεις του «ισχυρού άνδρα» της Lyra Αλέκου Πατσιφά, στο πέρασμα των χρόνων «Η εκδίκηση της γυφτιάς» ξεπερνά τις 200.000 πωλήσεις. Και δεν είναι μόνο οι πωλήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανανέωσης που φέρνει και της επιρροής που ασκεί αυτός ο φρέσκος ήχος - που παραπέμπει μεν στο παλιό λαϊκό τραγούδι - και ο νέος λόγος, είναι ο δίσκος του Μάνου Λοΐζου «Τα τραγούδια της Χαρούλας», που κυκλοφορεί την επόμενη χρονιά με στίχους σε εννέα τραγούδια του Ρασούλη, σε τρία του Πυθαγόρα, με ερμηνεύτρια την Χαρούλα Αλεξίου και τη συμμετοχή του Δημήτρη Κοντογιάννη. Έχω επίσης την αίσθηση, πως με τον ήχο της «Εκδίκησης της γυφτιάς» γεννιέται αυτό που λέμε «Σχολή Θεσσαλονίκης» στο λαϊκό τραγούδι. Κυριότεροι εκπροσώποι, δημιουργοί όπως ο Γιώργος Ζήκας, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, κυρίως στα «πρώτα» του, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Μιχάλης Χανιώτης και ερμηνευτές όπως η Μελίνα Κανά, η Λιζέτα Καλημέρη, ο Ανδρέας Καρακότας, ο Μιχάλης Παπαζήσης και αρκετοί άλλοι...
Κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης της «Γυφτιάς», ο Ξυδάκης με τον Ρασούλη έγραψαν τα 13 τραγούδια του επόμενου δίσκου τους, που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1979 με τίτλο «Τα δήθεν» και με την ίδια ερμηνευτική ομάδα, πλην του Σαββόπουλου… Σε αυτό το δίσκο όμως θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο μας…
- Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Μετρονόμος» (τεύχος 61, Iούλιος - Σεπτέμβριος 2016).
- Πηγή: 1) Mανώλης Ρασούλης «Εδώ είναι του Ρασούλη» («Ιανός ο Μελωδός» 2007)
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το δίσκο.
