Συνεχίζοντας τις αναφορές στο μεγάλο λαϊκό στιχουργό που έφυγε από κοντά μας στεκόμαστε σε έναν ξεχωριστό δίσκο.
“Τι σχέση μπορεί να έχει ένας στεριανός και μάλιστα βουνίσιος, με τη θάλασσα; Κι όμως. Η παθολογική μου αγάπη για τα ταξίδια και η λαχτάρα να γνωρίσω όλο τον κόσμο – έχω ήδη γυρίσει όλη την Ευρώπη και μέρος της Ασίας και της Αφρικής – μ’ έκαναν να λατρέψω τη θάλασσα.
Τα βιβλία που μ’ αρέσουν ιδιαίτερα να διαβάζω είναι εκείνα που αναφέρονται στα ταξίδια. Όπως μ’ αρέσουν και οι ποιητές που γράψαν ή γράφουν για τη θάλασσα και κυρίως ο Καββαδίας.
Γι’ αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο που έγραψα τον κύκλο «Θάλασσα πικροθάλασσα», με ιδιαίτερη μάλιστα επιτυχία, όπως λένε, καθώς και πλήθος άλλων επιτυχημένων θαλασσινών τραγουδιών. Π.χ: «Το θύμα ο Νικόλας», «Σάντα Μαρία», «Καράβι με σημαία ξένη», «Ο Καπετάν – Φλωριάς», «Λίζα», «Ο Πειραιώτης», «Η βάρκα μου η Μαριωρή» - όλα αυτά σε μουσική του Γρηγόρη Μπιθικώτση - «Το καράβι» σε μουσική Βασίλη Τσιτσάνη και πολλά άλλα.
Νομίζω ότι και η Ομήρου Οδύσσεια έπαιξε σημαντικό ρόλο στο ν’ αγαπήσω τα ταξίδια και τη θάλασσα”. (1)
Το 1973 κυκλοφόρησε ο κύκλος τραγουδιών «Θάλασσα, πικροθάλασσα…», ένας από τους έξι της συνεργασίας του Μίμη Πλέσσα με τον Κώστα Βίρβο στην δεκαετία του ’70. (Αν υπολογίσουμε πως το «Πανόραμα» ηχογραφήθηκε σε δυο εκτελέσεις οι δίσκοι αυτοί γίνονται επτά). Τραγουδιστές ο Γιάννης Πουλόπουλος, η Ρένα Κουμιώτη και η Καίτη Αμπάβη.
1)Η γυναίκα που μου κέντησαν στο χέρι – Γιάννης Πουλόπουλος
2)Η Ριρή του λιμανιού – Ρένα Κουμιώτη
3)Ο Γεράσιμος – Γιάννης Πουλόπουλος
4)Πρόσω ολοταχώς – Ρένα Κουμιώτη
5)Του ναυτικού η μοίρα – Γιάννης Πουλόπουλος
6)Θάλασσα, πικροθάλασσα – Καίτη Αμπάβη
7)Η Άγια Κυριακή – Ρένα Κουμιώτη
8)Ο Φουρτούνας κι ο Μπουνάτσας – Γιάννης Πουλόπουλος
9)Τιμονιέρη μαουνιέρη – Καίτη Αμπάβη
10)Βάρκα μας Άγια Σωτήρα – Γιάννης Πουλόπουλος
11)Το παλικάρι – Ρένα Κουμιώτη
12)Το παλιό λιμάνι – Γιάννης Πουλόπουλος
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγινε από τον Μίμη Πλέσσα. Αν και δεν αναγράφονται τα ονόματα των μουσικών, θα «έπαιρνα όρκο» πως μπουζούκι παίζει ο Στέλιος Ζαφειρίου. Την ηχογράφηση έκανε ο Γιάννης Σμυρναίος, ενώ το εξώφυλλο, πραγματικό έργο τέχνης, είναι του Μποστ. Ολόκληρη η πρώτη έκδοση του βινυλίου είναι έργο τέχνης. Στο εσώφυλλο υπάρχουν θαλασσογραφίες του Σταύρου Πασπαράκη, αλλά και ενός άγνωστου Έλληνα ζωγράφου του 19ου αιώνα.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε στις 6 Οκτωβρίου 1973 από τη Lyra, ενώ στα χρόνια της επικράτησης του ψηφιακού ήχου κυκλοφόρησε και σε cd. Έξη από τα τραγούδια του δίσκου αποτέλεσαν το 1978 τη δεύτερη πλευρά της συλλογής τραγουδιών σε στίχους Κώστα Βίρβου «Ρεμπέτικα και θαλασσινά».
Στην αυτοβιογραφία του ο Κώστας Βίρβος αναφέρεται με τα καλύτερα λόγια για τον Μίμη Πλέσσα: «Ο Μίμης Πλέσσας είναι ο πιο αξιόλογος άνθρωπος που γνώρισα στο χώρο του έντεχνου τραγουδιού. Είναι κύριος. Κρατάει πάντα το λόγο του. Είναι πραγματικός φίλος, όταν βρεθείς σε δύσκολη στιγμή ο Μίμης θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να σε βοηθήσει. Δεν βρίσκω τα κατάλληλα λόγια για να χαρακτηρίσω αυτόν τον άνθρωπο. Τον θεωρώ σαν άνθρωπο ανώτερο, τέτοιον που σπάνια βρίσκεις.
Όλα αυτά που λέω δεν είναι κολακείες. Βγαίνουν αυθόρμητα από μέσα μου. Είναι απ’τους 3-4 φίλους που έχω αποκτήσει μες στο κύκλωμα που λέγεται ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ». (2)
12 «έντεχνα» λαϊκά τραγούδια με το χαρακτηριστικό ήχο της δεκαετίας του ’70. Αν και φαντάζομαι πως οι δημιουργοί θα περίμεναν για «σουξέ» του δίσκου το «Η γυναίκα που μου κέντησαν το χέρι», αυτό που ακούστηκε περισσότερο κι ακούγεται μέχρι σήμερα είναι η «Άγια Κυριακή». Είναι αξιοπερίεργο μάλιστα το πώς κατάφεραν και πέρασαν τους «σκοπέλους» της λογοκρισίας της εποχής στίχοι που μιλούσαν για «Κατοχή», «σκλαβιά», «παλικαριά» κλπ. Ο Μίμης Πλέσσας άλλωστε, ήταν από τους δημιουργούς που ταλαιπωρήθηκαν αρκετά εκείνη την εποχή από την «καλπάζουσα» λογοκρισία…
Ένα ακόμα τραγούδι που ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα, κυρίως όσον αφορά τη μελωδική γραμμή του, είναι το ομώνυμο. Έχω την αίσθηση πως ο συνθέτης, επηρεασμένος ίσως από την πρόσφατη επιτυχία που είχε το «Μοιρολόι» (σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη), που ακούστηκε από την ίδια ερμηνεύτρια στην ταινία του Νίκου Τζίμα «Ο Αστραπόγιαννος» με τον Νίκο Κούρκουλο, έγραψε ένα τραγούδι στο ίδιο ύφος… Άλλωστε και το «Θάλασσα πικροθάλασσα» ένας λαϊκός θρήνος είναι, ένα παράπονο και μια παράκληση ταυτόχρονα, για τον ξενιτεμένο κύρη και τον γιο…
Έχουν ενδιαφέρον οι αφηγήσεις του λαϊκού στιχουργού σχετικά με τις λεπτομέρειες της δημιουργίας αυτού του δίσκου: “Για ένα μικρό διάστημα όταν έφυγα απ ’τη ΜΙΝΩΣ πήγα και στη ΛΥΡΑ. Εκεί έγραψα τη «Θάλασσα πικροθάλασσα» με τον Μίμη Πλέσσα και τραγουδιστές τον Πουλόπουλο, την Κουμιώτη και την Αμπάβη.
Ο Πατσιφάς, άλλος δαιμόνιος κι αυτός θεός σχωρέστον, μόλις διάβασε τους στίχους του άρεσαν πάρα πολύ, αλλά δεν ήθελε να τους δώσουμε στον Πλέσσα. «Δεν γίνεται» του λέω, «το έχω συμφωνήσει» μαζί του. Ο Πατσιφάς φοβήθηκε μήπως ο Πλέσσας τους πάει σε άλλη εταιρεία. Στέλνει λοιπόν τηλεγράφημα στη Μονεμβασιά που ήταν ο Μίμης: «ΘΑΛΑΣΣΑ, ΠΙΚΡΟΘΑΛΑΣΣΑ ΕΓΓΡΑΦΕΙ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟΠ ΕΛΘΕ ΤΑΧΙΣΤΑ ΑΘΗΝΑ ΣΤΟΠ ΠΑΤΣΙΦΑΣ». Ο Πλέσσας όμως δεν ήξερε καν ότι υπήρχε αυτό το έργο. Κι όταν του εξήγησα τι ακριβώς είχε γίνει έβαλε τα γέλια.
Ο δίσκος γραμμοφωνήθηκε και θα γινόταν ακόμα πιο μεγάλη επιτυχία, αλλά είχαν κόψει απ’ το ραδιόφωνο τον Πουλόπουλο, επειδή στην Αυστραλία έκανε δηλώσεις κατά της δικτατορίας. Παρόλες όμως τις δυσκολίες, απ ’αυτόν τον δίσκο βγήκε «Η Αγία Κυριακή», που τραγουδούσε η Ρένα Κουμιώτη και καθιερώθηκε στο κλασσικό ρεπερτόριο. Ο δίσκος αυτός πρέπει να πούλησε 30.000 αντίτυπα”. (2)
Πηγές:
1)Κώστας Βίρβος «Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη-1989)
2)Κώστας Βίρβος «Μια ζωή τραγούδια – Αυτοβιογραφία» (Εκδόσεις Ντέφι, 1985)
Στο video που ακολουθεί ο Μίμης Πλέσσας παρουσιάζει το δίσκο «Θάλασσα πικροθάλασσα» στην εκπομπή «Εκ βαθέων» στο Δεύτερο Πρόγραμμα ΕΡΑ στις 4 Ιουλίου 2011.
Ο Βίρβος και η θάλασσα…
“Τι σχέση μπορεί να έχει ένας στεριανός και μάλιστα βουνίσιος, με τη θάλασσα; Κι όμως. Η παθολογική μου αγάπη για τα ταξίδια και η λαχτάρα να γνωρίσω όλο τον κόσμο – έχω ήδη γυρίσει όλη την Ευρώπη και μέρος της Ασίας και της Αφρικής – μ’ έκαναν να λατρέψω τη θάλασσα.
Τα βιβλία που μ’ αρέσουν ιδιαίτερα να διαβάζω είναι εκείνα που αναφέρονται στα ταξίδια. Όπως μ’ αρέσουν και οι ποιητές που γράψαν ή γράφουν για τη θάλασσα και κυρίως ο Καββαδίας.
Γι’ αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο που έγραψα τον κύκλο «Θάλασσα πικροθάλασσα», με ιδιαίτερη μάλιστα επιτυχία, όπως λένε, καθώς και πλήθος άλλων επιτυχημένων θαλασσινών τραγουδιών. Π.χ: «Το θύμα ο Νικόλας», «Σάντα Μαρία», «Καράβι με σημαία ξένη», «Ο Καπετάν – Φλωριάς», «Λίζα», «Ο Πειραιώτης», «Η βάρκα μου η Μαριωρή» - όλα αυτά σε μουσική του Γρηγόρη Μπιθικώτση - «Το καράβι» σε μουσική Βασίλη Τσιτσάνη και πολλά άλλα.
Νομίζω ότι και η Ομήρου Οδύσσεια έπαιξε σημαντικό ρόλο στο ν’ αγαπήσω τα ταξίδια και τη θάλασσα”. (1)
«Θάλασσα, πικροθάλασσα…»
Το 1973 κυκλοφόρησε ο κύκλος τραγουδιών «Θάλασσα, πικροθάλασσα…», ένας από τους έξι της συνεργασίας του Μίμη Πλέσσα με τον Κώστα Βίρβο στην δεκαετία του ’70. (Αν υπολογίσουμε πως το «Πανόραμα» ηχογραφήθηκε σε δυο εκτελέσεις οι δίσκοι αυτοί γίνονται επτά). Τραγουδιστές ο Γιάννης Πουλόπουλος, η Ρένα Κουμιώτη και η Καίτη Αμπάβη.
Τα τραγούδια του δίσκου:
1)Η γυναίκα που μου κέντησαν στο χέρι – Γιάννης Πουλόπουλος
2)Η Ριρή του λιμανιού – Ρένα Κουμιώτη
3)Ο Γεράσιμος – Γιάννης Πουλόπουλος
4)Πρόσω ολοταχώς – Ρένα Κουμιώτη
5)Του ναυτικού η μοίρα – Γιάννης Πουλόπουλος
6)Θάλασσα, πικροθάλασσα – Καίτη Αμπάβη
7)Η Άγια Κυριακή – Ρένα Κουμιώτη
8)Ο Φουρτούνας κι ο Μπουνάτσας – Γιάννης Πουλόπουλος
9)Τιμονιέρη μαουνιέρη – Καίτη Αμπάβη
10)Βάρκα μας Άγια Σωτήρα – Γιάννης Πουλόπουλος
11)Το παλικάρι – Ρένα Κουμιώτη
12)Το παλιό λιμάνι – Γιάννης Πουλόπουλος
Οι συντελεστές
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγινε από τον Μίμη Πλέσσα. Αν και δεν αναγράφονται τα ονόματα των μουσικών, θα «έπαιρνα όρκο» πως μπουζούκι παίζει ο Στέλιος Ζαφειρίου. Την ηχογράφηση έκανε ο Γιάννης Σμυρναίος, ενώ το εξώφυλλο, πραγματικό έργο τέχνης, είναι του Μποστ. Ολόκληρη η πρώτη έκδοση του βινυλίου είναι έργο τέχνης. Στο εσώφυλλο υπάρχουν θαλασσογραφίες του Σταύρου Πασπαράκη, αλλά και ενός άγνωστου Έλληνα ζωγράφου του 19ου αιώνα.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε στις 6 Οκτωβρίου 1973 από τη Lyra, ενώ στα χρόνια της επικράτησης του ψηφιακού ήχου κυκλοφόρησε και σε cd. Έξη από τα τραγούδια του δίσκου αποτέλεσαν το 1978 τη δεύτερη πλευρά της συλλογής τραγουδιών σε στίχους Κώστα Βίρβου «Ρεμπέτικα και θαλασσινά».
Ο Kώστας Βίρβος για τον Μίμη Πλέσσα
Στην αυτοβιογραφία του ο Κώστας Βίρβος αναφέρεται με τα καλύτερα λόγια για τον Μίμη Πλέσσα: «Ο Μίμης Πλέσσας είναι ο πιο αξιόλογος άνθρωπος που γνώρισα στο χώρο του έντεχνου τραγουδιού. Είναι κύριος. Κρατάει πάντα το λόγο του. Είναι πραγματικός φίλος, όταν βρεθείς σε δύσκολη στιγμή ο Μίμης θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να σε βοηθήσει. Δεν βρίσκω τα κατάλληλα λόγια για να χαρακτηρίσω αυτόν τον άνθρωπο. Τον θεωρώ σαν άνθρωπο ανώτερο, τέτοιον που σπάνια βρίσκεις.
Όλα αυτά που λέω δεν είναι κολακείες. Βγαίνουν αυθόρμητα από μέσα μου. Είναι απ’τους 3-4 φίλους που έχω αποκτήσει μες στο κύκλωμα που λέγεται ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ». (2)
12 «έντεχνα» λαϊκά τραγούδια με το χαρακτηριστικό ήχο της δεκαετίας του ’70. Αν και φαντάζομαι πως οι δημιουργοί θα περίμεναν για «σουξέ» του δίσκου το «Η γυναίκα που μου κέντησαν το χέρι», αυτό που ακούστηκε περισσότερο κι ακούγεται μέχρι σήμερα είναι η «Άγια Κυριακή». Είναι αξιοπερίεργο μάλιστα το πώς κατάφεραν και πέρασαν τους «σκοπέλους» της λογοκρισίας της εποχής στίχοι που μιλούσαν για «Κατοχή», «σκλαβιά», «παλικαριά» κλπ. Ο Μίμης Πλέσσας άλλωστε, ήταν από τους δημιουργούς που ταλαιπωρήθηκαν αρκετά εκείνη την εποχή από την «καλπάζουσα» λογοκρισία…
Ένα ακόμα τραγούδι που ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα, κυρίως όσον αφορά τη μελωδική γραμμή του, είναι το ομώνυμο. Έχω την αίσθηση πως ο συνθέτης, επηρεασμένος ίσως από την πρόσφατη επιτυχία που είχε το «Μοιρολόι» (σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη), που ακούστηκε από την ίδια ερμηνεύτρια στην ταινία του Νίκου Τζίμα «Ο Αστραπόγιαννος» με τον Νίκο Κούρκουλο, έγραψε ένα τραγούδι στο ίδιο ύφος… Άλλωστε και το «Θάλασσα πικροθάλασσα» ένας λαϊκός θρήνος είναι, ένα παράπονο και μια παράκληση ταυτόχρονα, για τον ξενιτεμένο κύρη και τον γιο…
Ο Κώστας Βίρβος για το δίσκο
Έχουν ενδιαφέρον οι αφηγήσεις του λαϊκού στιχουργού σχετικά με τις λεπτομέρειες της δημιουργίας αυτού του δίσκου: “Για ένα μικρό διάστημα όταν έφυγα απ ’τη ΜΙΝΩΣ πήγα και στη ΛΥΡΑ. Εκεί έγραψα τη «Θάλασσα πικροθάλασσα» με τον Μίμη Πλέσσα και τραγουδιστές τον Πουλόπουλο, την Κουμιώτη και την Αμπάβη.
Ο Πατσιφάς, άλλος δαιμόνιος κι αυτός θεός σχωρέστον, μόλις διάβασε τους στίχους του άρεσαν πάρα πολύ, αλλά δεν ήθελε να τους δώσουμε στον Πλέσσα. «Δεν γίνεται» του λέω, «το έχω συμφωνήσει» μαζί του. Ο Πατσιφάς φοβήθηκε μήπως ο Πλέσσας τους πάει σε άλλη εταιρεία. Στέλνει λοιπόν τηλεγράφημα στη Μονεμβασιά που ήταν ο Μίμης: «ΘΑΛΑΣΣΑ, ΠΙΚΡΟΘΑΛΑΣΣΑ ΕΓΓΡΑΦΕΙ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟΠ ΕΛΘΕ ΤΑΧΙΣΤΑ ΑΘΗΝΑ ΣΤΟΠ ΠΑΤΣΙΦΑΣ». Ο Πλέσσας όμως δεν ήξερε καν ότι υπήρχε αυτό το έργο. Κι όταν του εξήγησα τι ακριβώς είχε γίνει έβαλε τα γέλια.
Ο δίσκος γραμμοφωνήθηκε και θα γινόταν ακόμα πιο μεγάλη επιτυχία, αλλά είχαν κόψει απ’ το ραδιόφωνο τον Πουλόπουλο, επειδή στην Αυστραλία έκανε δηλώσεις κατά της δικτατορίας. Παρόλες όμως τις δυσκολίες, απ ’αυτόν τον δίσκο βγήκε «Η Αγία Κυριακή», που τραγουδούσε η Ρένα Κουμιώτη και καθιερώθηκε στο κλασσικό ρεπερτόριο. Ο δίσκος αυτός πρέπει να πούλησε 30.000 αντίτυπα”. (2)
Πηγές:
1)Κώστας Βίρβος «Λαϊκή Στιχουργική Ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη-1989)
2)Κώστας Βίρβος «Μια ζωή τραγούδια – Αυτοβιογραφία» (Εκδόσεις Ντέφι, 1985)
Στο video που ακολουθεί ο Μίμης Πλέσσας παρουσιάζει το δίσκο «Θάλασσα πικροθάλασσα» στην εκπομπή «Εκ βαθέων» στο Δεύτερο Πρόγραμμα ΕΡΑ στις 4 Ιουλίου 2011.
