Σαν σήμερα…
Στις 27 Απριλίου 2008 έφυγε στη δημιουργική ηλικία των 54 ετών ο Μάριος Τόκας…
Ο Μίκης για τον Μάριο Τόκα…
«Παρακολουθώ από χρόνια τη δουλειά του Μάριου Τόκα. Το ταλέντο του, την ευαισθησία του, τη σεμνή, διακριτική, “σιωπηλή” όμως πάντα σοβαρή παρουσία του στο χώρο της ελληνικής μουσικής. Πάντα στηριγμένος στις ρίζες της μουσικής μας παράδοσης, πάντα εκτιμώντας και αναγνωρίζοντας το έργο των συναδέλφων του μουσικών - προηγουμένων και συγχρόνων - δημιούργησε και δημιουργεί έργα γνήσια ελληνικά, όπως αυτό που κρατάμε τώρα στα χέρια μας. Οι μελωδίες του, δεμένες αρμονικά με τις φωνές του Μανώλη Μητσιά και του Κώστα Χατζηχριστοδούλου έχουν κάτω από τον ουρανό, τη θάλασσα, τον ίδιο τον βράχο του Άθω.
Του εύχομαι κάθε επιτυχία.
Αθήνα 25.3.98
Μίκης Θεοδωράκης»
«Θεογεννήτωρ Μαρία»
Λόγια του Μίκη Θεοδωράκη για τον Μάριο Τόκα και το δίσκο «Θεογεννήτωρ Μαρία» που κυκλοφόρησε το 1998 από τη Minos-Emi. Πρόκειται για τη μελοποίηση των κειμένων του Αγιορείτη μοναχού Γεράσιμου Μικραγιαννανίτη από τον Μάριο Τόκα. Τραγουδούν ο Μανώλης Μητσιάς και ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου και συμμετέχει η Χορωδία Eξαρχείων Νεαπόλεως «ο Διονύσιος Λαυράγκας» υπό τη διεύθυνση του Θέμη Σερμιέ. Η ενορχήστρωση και η διεύθυνση της ορχήστρας έγινε από τον Γιώργο Παγιάτη. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε την Μεγάλη Τετάρτη του 1997 στο προαύλιο της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ το Δεκαπενταύγουστο της ίδιας χρόνιας ακούστηκε στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο, της Παναγίας των Ποντίων…
Τα κομμάτια του δίσκου
1) Τον υπερούσιον Θεόν - Μανώλης Μητσιάς
2) Υψίστου Μήτηρ - Κώστας Χατζηχριστοδούλου & Μανώλης Μητσιάς
3) Φέρουσα - Μανώλης Μητσιάς
4) Θαύμα - Κώστας Χατζηχριστοδούλου
5) Η Θεόν τετοκυία - Μανώλης Μητσιάς
6) Τίς μη μακαρίσει σε - Κώστας Χατζηχριστοδούλου
7) Η Θεόν απορρήτως κυοφορήσασα - Κώστας Χατζηχριστοδούλου
8) Δεδοξασμένη Μαριάμ - Μανώλης Μητσιάς
9) Τα ουράνια υμνεί σε - Μανώλης Μητσιάς
10) Έργοις του σκότους εδουλώθην - Κώστας Χατζηχριστοδούλου
11) Θεοτόκε Αειπαρθένε - Κώστας Χατζηχριστοδούλου
12) Θεογεννήτωρ Μαρία - Μανώλης Μητσιάς
Έπαιξαν οι μουσικοί:
Bιολιά: Αlferd Shtumi, Alexander Mato, Franc Shestani, Monika Dhamo, Kiti Vardhami, Migen Selmani, Galina Papa, Lindita Nina, Igor Neppomiasi, Aretina Xhaho
Bιόλες: Εlisabeta Isak, Indrit Hafizi, Altin Thanasi, Klodiana Bushamani
Tσέλα: Vangiel Nina, Bashkim Jaupi, Granit Kamberi, Gjon Cefa
Κόντρα μπάσσα: Δημήτρης Ασχανίδης, Σερίνα Σεϊδού
Τρομπέτες: Δημήτρης Αγαθός, Αποστόλης Καλογιάννης
Τρομπόνι: Κώστας Αυγερινός
Κόρνα: Δημήτρης Κατσαρός, Γρηγόρης Ασωνίτης, Ράνια Σταματέλου
Φλάουτο: Μπάμπης Βήχος
Όμποε: Γεωργία Κωνσταντοπούλου
Κλαρίνο: Δημήτρης Χυτοβάς
Φαγκότο: Μίμης Τσούτσκα
Κιθάρα: Χρήστος Περτσινίδης
Άρπα: Μαριάνα Φωτοπούλου
Κρουστά: Δημήτρης Κοντός
Πιάνο: Γιώργος Παγιατάκης
Υπεύθυνος παραγωγής ήταν ο Γιώργος Μακράκης. Η ηχοληψία έγινε στο studio Οdeon από το Γιάννη Σμυρναίο. Στο εξώφυλλο εικονίζεται η «Θεοτόκος Γαλακτοτροφούσα» (λεπτομέρεια) του 1702 από την Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους. (Από τον κατάλογο της έκθεσης «Θησαυροί του Αγίου Όρους»).
Για τον Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη
Ο Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης έλκει την καταγωγή του από την Ήπειρο. Γεννήθηκε στη Δρόβιανη του ηρωικού Δέλβινου στις 5 Σεπτεμβρίου 1904 και το κοσμικό του όνομα ήταν Αναστάσιος Ιωάννου Γραίκας. Τις γυμνασιακές του σπουδές έκανε στην Αθήνα όταν ρίχτηκε με ιδιαίτερο ζήλο στη μελέτη των κλασσικών Ελλήνων συγγραφέων και των Πατέρων της Εκκλησίας. Μόλις τέλειωσε το γυμνάσιο έφυγε για το Άγιο Όρος (1923) στη Σκήτη της Μικράς Αγίας Άννας όπου και κείρεται μοναχός και ονομάζεται Γεράσιμος. Εδώ γράφει. Κατά στοίβες αρχίζουν να αραδιάζονται οι τόμοι που περιέχουν τα ποιήματά του. Απεβίωσε τη νύκτα έξι με επτά Δεκεμβρίου του 1991.Το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον ονόμασε «Υμνογράφο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας».
Από την έκδοση Π.Β.Πάσχου «Υμνηπόλος Εράσμιος»
Λίγα λόγια του Μάριου Τόκα
«Τις μελωδίες μου αυτές αφιερώνω στη μνήμη των γονιών του πατέρα μου Κύπρου Τόκα, Νικόλα και Κατερίνας που αποφάσισαν κάποια στιγμή να αφιερώσουν τη ζωή τους στον μοναχισμό. Ο παππούς Νικόλας - Ξενοφών Μοναχός - έζησε και κοιμάται στη Μονή Σταυροβουνίου και η γιαγιά Κατερίνα - Ελισάβετ Μοναχή - κοιμάται στο μοναστήρι Αγίου Γεωργίου του Αλαμάνου στην Κύπρο. Στις θείες μου Θεοδοσία Μοναχή, Ευαγγελία Μοναχή και Ευφημία Μοναχή. Μαζί και στη μνήμη της μητέρας μου Χαρούλας Κύπρου Τόκα.
Ευχαριστώ θερμά τον Δήμαρχο Αθηναίων κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο και τον πολιτιστικό οργανισμό του Δήμου Αθηναίων για την πρωτοβουλία τους να παρουσιαστεί η δουλειά μου αυτή σε πρώτη εκτέλεση την Μεγάλη Τετάρτη του 1997 στο προαύλιο της Μητρόπολης Αθηνών.
Μάριος Τόκας»
Λίγα λόγια για το έργο
Δεν είναι λίγοι οι συνθέτες που ασχολήθηκαν με τη μελοποίηση θρησκευτικών ύμνων ή την ενορχήστρωση μουσικών έργων με ανάλογο περιεχόμενο… Μοιάζει σαν τάμα ή σαν ένα «απωθημένο» (με την καλή έννοια του όρου)… Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι περιπτώσεις του Μίκη Θεοδωράκη, του Σταύρου Κουγιουμτζή, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Χρήστου Λεοντή, του Δημήτρη Λάγιου, του Σταμάτη Σπανουδάκη, του Δημήτρη Παπαδημητρίου, του Χρίστου Τσιαμούλη και άλλων…
Έτσι κι ο Μάριος Τόκας, έχοντας βιωματική σχέση με τη θρησκεία, όπως φαίνεται παραπάνω από τα λόγια του, κατέθεσε το δικό του «λάδι στο καντήλι», παρουσιάζοντας ένα έργο ψυχής, που ευτύχησε να ερμηνευθεί από τον Μανώλη Μητσιά, με όλη τη γνώση και την πολύχρονη εμπειρία στο είδος, αλλά και τον Κώστα Χατζηχριστοδούλου, σημαντικό ερμηνευτή και σταθερό συνεργάτη του συνθέτη εκείνα τα χρόνια…
Στο καλαίσθητο ένθετο του cd συμπεριλαμβάνονται επίσης ένα κείμενο του Ιερομόναχου Διονύσιου Μικραγιαννανίτη και ένα του μορφωτικού ακόλουθου της κυπριακής πρεσβείας Γιώργου Γεωργή.
«Ηφράνθημεν εκ του ακούσματος…»
Διονύσιος Ιερομόναχος και Συνοδεία
Μικρά Αγία Άννα - Δάφνη Άγιον Όρος
«Πάσχα 1997
Αγαπητέ έν Χριστώ αδελφέ κ. Μάριε
“Χριστός Ανέστη!”
Μετά πολλής συγκινήσεως και χαράς γράφομεν δια να εκφράσωμεν τα συγχαρητήρια, δια την ωραιοτάτην εκδήλωσιν.
Η πληθύς των τηλεφωνημάτων πρός ημάς εβεβαίωσεν “του λόγου το ασφαλές”.
Κατορθώσαμεν και ηκούσαμεν και ηφράνθημεν εκ του ακούσματος, το οποίον ήτο σεμνόν και μεγαλειώδες, αρμόζον εις τα παρακλητικά, δοξολογικά λόγια των ύμνων. Τί δέ να είπωμεν καί διά τό τελικόν τροπάριον, το επαναληφθέν;
Πιστεύομεν ότι σφυγμομέτρησες το Ελληνικόν κοινόν και ότι τούτο θα ευρίσκεται πλέον εις τα χείλη του κόσμου.
Ευχόμεθα, δι' ευχών του μακαριστού Γέροντος ημών, Μοναχού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου Υμνογράφου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, καλάς επιτυχίας τη χάριτι του Αναστάντος Χριστού.
Σε ασπαζόμεθα εν Χριστού Αναστάνες
Μετά πολλής αγάπης
Ιερομόναχος Διονύσιος Μικραγιαννανίτης
Πνευματικός»
«Έκανε τον ύμνο τραγούδι…»
«Θεογεννήτωρ Μαρία
Παναγία, Αγιωτάτη των Αγίων, η Κεχαριτωμένη, Υπέρμαχος Στρατηγός, Βασίλισσα του Κόσμου, Κοσμοσώτειρα και Κοσμοκρατούσα, η Παρθένος Μαρία, η τεκούσα των ενανθρωπήσαντα Θείο Λόγο. Θεοτόκος, η τιμητικότατη των προσωνυμιών της. Θεογεννήτωρ η Θεομήτωρ κατά τον αγιορείτη μοναχό Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, επειδή “γεγέννηκε γαρ σαρκικώς σάρκα γεγονότα τον εκ Θεού Λόγον”. Ο Μάριος Τόκας το 1995 σε μια επίσκεψη στο Άγιο Όρος διάβασε τους ύμνους του που τον γοήτευσαν. Δούλεψε πάνω τους σαν συνεπαρμένος, δένοντας τους βυζαντινούς ήχους με την μελωδία της ψυχής του.
Οι Παναγίες του νησιού του, Κανακαριά και Κανταρκώτισσα σκλαβωμένες. Στάθηκε με δέος μπροστά στον ύμνο τον ακάθιστο της Παναγίας. Έκανε τους χαιρετισμούς ικεσία και αίνο δοξαστικό. Έκανε τον ύμνο τραγούδι, συνοψίζοντας και συνεκφέροντας στοιχεία της βυζαντινής μουσικής παράδοσης με σύγχρονες μελωδίες και ήχους. Οι θεομητορικοί ύμνοι του Γεράσιμου Μικραγιαννανίτη ευτύχησαν στη σύγχρονη μουσική τους ενδυμασία. Με σεβασμό στην παράδοση ο συνθέτης ανανεώνει τα μελωδικά ακούσματα των Χαιρετισμών. Με το χρώμα και το άρωμα της μουσικής του, φερμένα από τα παιδικά του χρόνια και τις μνήμες ενός μεταβυζαντινού κόσμου που πάντα μας θέλγει.
Γιώργος Γεωργής
Μορφωτικός Ακόλουθος Κυπριακής Πρεσβείας».
Η παρουσίαση του έργου στο εξωτερικό
Το 2002 ο Μάριος Τόκας παρουσίασε το έργο στη Βιέννη και στην Μπρατισλάβα, στον εσωτερικό χώρο των καθεδρικών ναών του Αγίου Στεφάνου και του Αγίου Μαρτίνου αντίστοιχα. Στο video μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη τη συναυλία στον καθεδρικό ναό του Αγίου Μαρτίνου της Μπρατισλάβα, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της κυπριακής πρεσβείας στην Βιέννη.
