Γιώργος Νταλάρας
Μ’ αυτά τα «τρυφερά» λόγια, ο Γιώργος Νταλάρας καλωσορίζει τη Γιώτα Λύδια, στο οπισθόφυλλο του δίσκου «Καλημέρα κυρία Λύδια» που κυκλοφορεί το Δεκέμβρη του 1984, με λαϊκά τραγούδια της περιόδου 1955-1975, επιτυχίες της «πρώτης γραμμής», αλλά και κάποια «αδικημένα» τα οποία όταν πρωτοκυκλοφορούν δεν ακούγονται ιδιαίτερα.
1. Κάψε-κάψε (Β. Βασιλειάδη-Πυθαγόρα) Γ. Λύδια
2. Μέσα στο έρημο σπιτάκι (Κλάψε καρδιά μου) (Στ. Καζαντζίδη) Γ. Νταλάρας – β’ φωνή: Γλυκερία
3. Πες μου γιατί (Στ. Ατταλίδη-Κ. Βίρβου) Γ. Λύδια
4. Είναι αργά (Μ. Χιώτη-Χρ. Κολοκοτρώνη) Γ. Νταλάρας
5. Ή εμένα ή την άλλη (Τ. Σούκα-Ηρ. Παπασιδέρη) Γ. Λύδια
6. Το ψωμί της ξενιτιάς (Ι. Βασιλόπουλου-Ε. Ατραϊδη-Ν. Πετρίδη) Γ. Νταλάρας - β’ φωνή:Γλυκερία
7. Ανεβαίνω σκαλοπάτια (Απ. Καλδάρα) Γ. Λύδια
8. Ίσως αύριο (Β. Τσιτσάνη) Γ. Νταλάρας
9. Το 'ξερα πως θα μου φύγεις (Β. Τσιτσάνη) Γ. Λύδια - χορωδία
10. Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου (Γ. Ζαμπέτα-Χ. Βασιλειάδη) Γ. Νταλάρας – χορωδία η ορχήστρα
11. Ρίξτε στο γυαλί φαρμάκι (Απ. Καλδάρα-Ευτ. Παπαγιαννοπούλου) Γ. Λύδια
12. Φεγγάρι χλωμό (Γρ. Μπιθικώτση-Δ. Γκούτη) Γ. Νταλάρας – β’ φωνή Αγάθωνας Ιακωβίδης – Χ.Αλεξίου
13. Κυκεώνας (Γ. Μουφλουζέλη) Γ. Λύδια-Γ. Νταλάρας
14. Λίγο-λίγο θα με συνηθίσεις (Απ. Καλδάρα-Ευτ. Παπαγιαννοπούλου) Γ. Λύδια-Γ. Νταλάρας
15. Αυτή η νύχτα μένει (Στ. Καζαντζίδη) Γ. Λύδια-Γ. Νταλάρας
Η επιλογή των τραγουδιών καθώς και η ενορχήστρωση και η διεύθυνση της ορχήστρας γίνεται από το Γιώργο Νταλάρα. Στην ορχήστρα συμμετέχουν μερικοί από τους πιο σημαντικούς λαϊκούς μουσικούς. Ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Μάκης Μαυρόπουλος στα μπουζούκια, ο Χάρης Καλέας πιάνο, ο Στέλιος Καρύδας μπαγλαμά, ο Νύσσος Πανταζής μπάσο, ο πρόωρα χαμένος Στέφανος Στεφανόπουλος παίζει φλογέρα, ο Μέμος Κυριαζής ο Σπύρος Λιβιεράτος και ο Γιάννης Χατζής κρουστά, ο Τάκης Σούκας ακορντεόν και σαντούρι, ο Λευτέρης Ζέρβας βιολί και ο Μάκης Μπέκος κλαρίνο. Ο Γιώργος Νταλάρας παίζει κιθάρα και ούτι, ενώ στο τραγούδι «Είναι αργά», εκτός από την κιθάρα, πιάνει το μπουζούκι και το μπαγλαμά.
Η παραγωγή είναι του Γιώργου Μακράκη και η ηχογράφηση γίνεται στα studio της Columbia από τον Μίμη Καννή. Ο δίσκος κυκλοφορεί με το όμορφο εξώφυλλο με τον καθρέφτη της Κ. Μαριανού και τις φωτογραφίες των τραγουδιστών και επανακυκλοφορεί με κάποιες μικρές τροποποιήσεις σ’ αυτό.
Ο «προάγγελος» του δίσκου έρχεται με τη μεγάλη συναυλία του Νταλάρα με τη Χάρις Αλεξίου στο κατάμεστο Καυταντζόγλειο Στάδιο στη Θεσσαλονίκη το Σεπτέμβρη του ‘84. Συμμετέχει η Γιώτα Λύδια η οποία θυμάται πως ο Νταλάρας για να την «ψήσει», της λέει «Έλα θα είναι μαζί μας ο Σούκας, ο Ζέρβας…», μουσικοί δηλαδή των οποίων το παίξιμο ταιριάζει με το νταλγκά και το συναίσθημα που απαιτεί η ερμηνεία και το ρεπερτόριό της. Στο στάδιο γίνεται χαμός. 45 χιλιάδες κόσμος μέσα και 20 χιλιάδες γύρω από το γήπεδο. Η Λύδια εμφανίζεται στο τέλος του προγράμματος και γίνεται πανζουρλισμός… Ανάμεσα στους θεατές η Γλυκερία, η οποία λόγω εμφάνισής της σε νυχτερινό κέντρο της πόλης φεύγει χωρίς να προλάβει να την δει, αλλά και ο Γιάννης Πάριος που στο τέλος την αγκαλιάζει αποκαλώντας την «Μάνα»!...
Εκτός από τη συναυλία της Θεσσαλονίκης κάποια από τα τραγούδια του δίσκου ακούγονται ήδη σε συναυλιακά αλλά και τηλεοπτικά προγράμματα του Νταλάρα. Το «Λίγο λίγο θα με συνηθίσεις» μαζί με το «Αυτή η νύχτα μένει» ακούγεται από το ντουέτο Νταλάρας-Αλεξίου στη μεγάλη συναυλία του Ολυμπιακού Σταδίου το Σεπτέμβρη του 1983 αλλά και στα προγράμματά τους στο θέατρο «Τέντα» το καλοκαίρι του ’84. Το «Φεγγάρι χλωμό» στο πρώτο από τα τρία τηλεοπτικά αφιερώματα της ΕΡΤ (στον Νταλάρα) το Γενάρη του ’84, από τον πρώτο «διδάξαντα» Μανώλη Αγγελόπουλο με τον Νταλάρα, αντί του Μπιθικώτση (όπως στην α’ εκτέλεση), στα σεγόντα. Εκεί ο Γιώργος συνυπάρχει για πρώτη και μοναδική φορά στην τηλεόραση με έναν από τους παιδικούς του «μύθους»… Στο ίδιο αφιέρωμα τραγουδά και το «Ψωμί της ξενιτιάς», το οποίο συνοδεύεται από γυρίσματα που έγιναν στη Γερμανία…
Ο δίσκος αυτός έρχεται μετά από άλλους τέσσερις με επανεκτελέσεις ρεμπέτικων ή παλιών λαϊκών τραγουδιών. «Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά Απόστολο Καλδάρα», «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι», «Ρεμπέτικα της κατοχής» και «Τα τραγούδια μου». Χρονικά, ξεκινά περίπου, από εκεί που σταματά το «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι». Από τα μέσα της δεκαετίας του ’50… Υπάρχουν και στο «50 χρόνια ρεμπέτικο» βέβαια, κάποια λίγα τραγούδια του ’60, ο κορμός αυτού του δίσκου όμως, βασίζεται κυρίως, σε υλικό παλαιοτέρων δεκαετιών… Σε αντίθεση με το «Καλημέρα κυρία Λύδια» στο οποίο κυριαρχεί ο «ήχος» του δεύτερου μισού της δεκαετίας του ’50 και αυτής του ‘60. Με πολλές «Καζαντζιδικές» αναφορές… Έξι από τα τραγούδια του έχουν ηχογραφηθεί για πρώτη φορά από το Στέλιο Καζαντζίδη. Η Γιώτα Λύδια γράφει στο στούντιο και το «Γελάτε μα δεν ξέρετε» (Στ. Καζαντζίδη - Στ. Βαρτάνη) το οποίο, τελικά μένει εκτός, για να βρει, ευτυχώς, τη θέση του, 24 χρόνια μετά, στην κασετίνα 5 cd’s «Η Κυρία Γιώτα Λύδια 1954-1986» (Minos - Emi 2008) που κυκλοφορεί με την επιμέλεια του Γιώργου Τσάμπρα. Η εκτέλεση του δύσκολου αυτού τραγουδιού είναι μοναδική.
Τόσο η Γιώτα Λύδια και πολύ περισσότερο ο Νταλάρας ηχογραφούν στο παρελθόν πολλά τραγούδια σε β’ εκτέλεση. Συναντιούνται, έμμεσα, σε ένα μόνο απ’ αυτά, στο «θρυλικό» «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Απόστολου Καλδάρα που το «σφραγίζουν» και οι δυο με τις ερμηνείες τους, το 1965 και το 1971 αντίστοιχα…
H επιλογή των τραγουδιών, σύμφωνα με μαρτυρία των δυο τραγουδιστών σε συνέντευξή τους στο Β’ πρόγραμμα ΕΡΑ το 1984, γίνεται με συναισθηματικά κριτήρια. Με τραγούδια γνωστά, τα οποία και οι δυο τραγουδούσαν στις ζωντανές τους εμφανίσεις. Ο Νταλάρας μάλιστα, είχε μεγαλώσει μ’ αυτά. Κάποια επρόκειτο να μπουν και σε παλαιότερους δίσκους του. Και όπως αναφέρει στην ίδια συνέντευξη, υπάρχει και μια πρωτοτυπία, μια μοναδικότητα σ’ αυτό το δίσκο. Είναι από τις ελάχιστες φορές, εκείνη την εποχή, που συνεργάζονται τραγουδιστές της παλαιότερης γενιάς με τους νεότερους. Οι δυο τους συμφωνούν επίσης στις απόψεις τους σχετικά με τα νυχτερινά κέντρα, τα οποία δεν συμπαθούν ιδιαίτερα.
Ο τίτλος του δίσκου δίνεται συμβολικά από τον Νταλάρα, προκειμένου να καλωσορίσει τη Γιώτα Λύδια στο καινούργιο της ξεκίνημα αφού τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται όχι πολύ συχνά, τόσο στα κέντρα όσο και στη δισκογραφία και μάλιστα με δίσκους που δεν γνωρίζουν ιδιαίτερη εμπορική απήχηση. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στην εκπομπή του «Μακρινές φιλίες» αναφέρει πως ο θαυμασμός και η αγάπη του Νταλάρα για τη Λύδια φαίνεται από το «Κυρία» το οποίο χρησιμοποιεί μόνο για τη Γιώτα Λύδια και την Έλλη Λαμπέτη… Τα τελευταία χρόνια έχουμε ακούσει το Γιώργο Νταλάρα να αναφέρεται συχνά έτσι και για τη Μαρινέλλα.
Συζητώντας με τον Κώστα Μπαλαχούτη για την πορεία της στο τραγούδι, η Γιώτα Λύδια στέκεται στην πρώτη συνάντησή της με το Γιώργο Νταλάρα. Η αφήγησή της έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
«Στα περισσότερα τραγούδια που έκανα στην Κολούμπια μετά τη Μηλιόπουλου εποχή, παραγωγός ήταν ο Γιώργος Μακράκης. Από μικρός με μαύρα μαλλιά και μαύρο μουστάκι μέχρι που γκριζάρισε. Ήξερε τι ήθελα και τι μου ταίριαζε. Του είχα απόλυτη εμπιστοσύνη. Ο Μακράκης είχε καλές σχέσεις με τον Γιώργο Νταλάρα και τη γυναίκα του, την Άννα. Ο Νταλάρας, όπως μου είπε αργότερα, είχε πάντα στο μυαλό του τη φωνή μου και την ιδέα κάποια στιγμή να συνεργαστούμε. Συμβαίνει λοιπόν να προτείνει ο Μακράκης στην Άννα μια συνεργασία που και ο ίδιος ο Γιώργος επιθυμούσε σαν τρελός. "Αμέσως τώρα", είπε στον Μακράκη ο Νταλάρας και μου τηλεφώνησε να συναντηθούμε. Τον άκουσα ευγενικό και συγκινημένο: "Θα τραγουδήσουμε μαζί σε δίσκο παλιά τραγούδια". Εγώ τα έχασα. Μιλάμε για το '84 κι εγώ από τα τέλη του '70 έχω πάψει οριστικά να ηχογραφώ σε δίσκους, ενώ ήδη –απ 'τις αρχές της ίδιας δεκαετίας -έχω αραιώσει την παρουσία μου και στις ζωντανές εμφανίσεις.
Δώσαμε ραντεβού στο σπίτι του, στο Ψυχικό. Πήγα μαζί με το σύζυγό μου. Με το που χτυπάω το κουδούνι και ανοίγει την πόρτα, βλέπω πως τον έχει πιάσει τρεμούλα. Μ' αγκάλιασε, καθίσαμε στον καναπέ και του λέει η γυναίκα του: "Καλέ σύνελθε, τι έχεις πάθει;" Μας έκαναν το τραπέζι, συζητήσαμε και άκουσα την πρότασή του να πούμε παλιά τραγούδια, του δικού μου ρεπερτορίου αλλά και άλλων καλλιτεχνών. Του λέω: "Όχι δεν γίνεται μετά από τόσα χρόνια... δεν θέλω". "Δεν γίνεται, κυρία μου, να μην τραγουδάς. Με τέτοια φωνάρα, ένας νέος και ζωντανός άνθρωπος, όπως σε βλέπω τώρα, δεν έχεις δικαίωμα να μην τραγουδάς". Λέω, Χριστέ μου, τι να κάνω τώρα; Είναι μια περίοδος που ο Νταλάρας μεσουρανεί, και δικαιολογημένα, αφού οι δυνατότητες του και οι πολύ προσεκτικές επιλογές του τον έχουν φέρει στην κορυφή. Εκτιμούσα αυτά που έκανε και τον τρόπο με τον οποίο κινούνταν στο χώρο και τελικά, βλέποντας ότι ήθελε πολύ αυτή τη συνεργασία, δέχτηκα. Και μπορώ να πω ότι πέρασα πολύ όμορφα τόσο στην προετοιμασία αυτής της δουλειάς όσο και στη συνέχεια, με τη ζεστασιά που μας αγκάλιασε ο κόσμος. Ο Γιώργος διάλεγε το ρεπερτόριό και με ρώταγε αν συμφωνώ με ποια κομμάτια έπρεπε να συμπεριλάβουμε και ποια όχι. Σκοπός του ήταν να υπάρχουν κομμάτια που δεν είχαν ξαναειπωθεί, μετά τις πρώτες εκτελέσεις: “ Ανεβαίνω σκαλοπάτια”, “Ρίχτε στο γυαλί φαρμάκι”, “Κάψε κάψε”, “Ή εμένα ή την άλλη”...
Γενικά, η ατμόσφαιρα στο στούντιο ήταν πολύ καλή. Θυμάμαι μια στιγμή που ο Νικολόπουλος, χαριτολογώντας, είπε στον Νταλάρα: "Καλά ρε Γιώργο, τραγουδάς Το ψωμί της ξενιτιάς κρατώντας στο χέρι μια κιθάρα που κάνει δύο εκατομμύρια;" Οι μουσικοί ήταν όλη η αφρόκρεμα, ένας κι ένας…. Αφού λέγανε μεταξύ τους ότι άμα πέσει μια βόμβα στο στούντιο, πάει το ελληνικό τραγούδι, τελείωσε.
Αν παρακολουθήσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ο Νταλάρας στο στούντιο δεν θα πιστεύει στα μάτια του. Η λέξη τελειομανής δεν φτάνει, για να χαρακτηρίσει την εργατικότητα αλλά και το πως αντιμετωπίζει ακόμα και την πιο μικρή λεπτομέρεια. Δεν του ξεφεύγει τίποτα. Αντιλαμβάνεται τα πάντα. Ακούει πολύ κι έχει αυτί που δεν χάνει ούτε μισή νότα. Ερχόταν για τις πρόβες στο σπίτι μου, καθόμασταν στην κουζίνα και ενώ τραγουδούσαμε με ρωτούσε για τους λαρυγγισμούς που έκανα στα πιο νταλκαδιάρικα τραγούδια. Εγώ του πρότεινα να λέει κι αυτός τέτοια τραγούδια, αλλά εκείνος γελούσε. Κι όμως του Νικολόπουλου τα τσιφτετέλια τα είπε πολύ ωραία και με νταλγκά και με αίσθημα. Μιλάω για το “Οι κυβερνήσεις πέφτουνε” και “Χίλιες φορές” που είπε μετά.
Ο Νταλάρας είχε αναλάβει όλο το βάρος της δουλειάς που κάναμε: τις συνεννοήσεις με τους μουσικούς, τις ενορχηστρώσεις, το ρεπερτόριο. Σε πολλά τραγούδια έπαιξε κι ο ίδιος ούτι και κιθάρες. Στην οργάνωση και την εργατικότητα είναι άφταστος, δεν τον πιάνει κανείς. Από τη στιγμή που καταλήξαμε στα τραγούδια, πήγαινα στο στούντιο και τραγουδούσα. Άλλωστε, μιλάμε για τραγούδια που γνώριζα πολύ καλά. Με το που βγήκε ο δίσκος, σε τρεις μέρες έγινε χρυσός. Τότε οι χρυσοί γίνονταν στις 50 χιλιάδες. Συνολικά ξεπέρασε τις 180 χιλιάδες αντίτυπα. Τον τίτλο Καλημέρα κυρία Λύδια τον διάλεξε ο Γιώργος και με τίμησε με τον τρόπο του για μια ακόμη φορά. Θέλω ειλικρινά να τον ευχαριστήσω».
Oι ενορχηστρώσεις είναι υποδειγματικές… Τα φυσικά όργανα ξαναπαίρνουν τη θέση τους στην ορχήστρα και αποκαθιστούν την «κακοποίηση» που υπέστησαν δεκάδες λαϊκά τραγούδια, στις δεκαετίες ’60 και ’70, με τη χρήση εκείνου του «περίεργου» ήχου, που έβγαζε το αρμόνιο, ή αλλιώς «φαρφίσα», το οποίο υποκατέστησε τα λαϊκά όργανα, όπως το κλαρίνο, το βιολί και το ακορντεόν… Aκούγοντας την εκτέλεση του «Κάψε κάψε» με τον Καζαντζίδη, με τα τύμπανα και τα αρμόνια που θυμίζουν ροκ της δεκαετίας του ‘70 και αυτήν με τη Γιώτα Λύδια καταλαβαίνουμε τη διαφορά. Οι μουσικοί παίζουν «δαιμονισμένα» και τα τραγούδια ανανεώνονται… Στο τραγούδι του «Σαββατόβραδο κι είμαι πλάι σου» σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου, με το Λεωνίδα Βελή, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος γράφει το στίχο «Κάνουν έρωτα μπουζούκια και βιολιά»… Νομίζω πως ο «πρόεδρος» έναν τέτοιο δίσκο έχει στο μυαλό του, γράφοντας αυτό τον στίχο… Εκτός από τους σπουδαίους σολίστες που παίζουν στο δίσκο ο Γιώργος Νταλάρας αποδεικνύει πως εκτός από τραγουδιστής είναι και υποδειγματικός μουσικός. Ο τρόπος που χειρίζεται το τρίχορδο μπουζούκι στο «Είναι αργά» αλλά και το ούτι και φυσικά τις κιθάρες είναι μοναδικός. Ακούγοντας τις μουσικές φράσεις που παίζουν οι κιθάρες σε τραγούδια όπως το «Μέσα στο έρημο σπιτάκι», καταλαβαίνουμε γιατί, πάνω απ’ όλα, ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του μουσικό…
Νομίζω πως αξίζει τον κόπο, να αναφερθούμε ξεχωριστά σε κάποια από τα τραγούδια αυτού του δίσκου και την πορεία τους στο πέρασμα των χρόνων:
«Κάψε κάψε»
Το εναρκτήριο τραγουδι του δίσκου το οποίο η Γιώτα Λύδια ηχογραφεί μετά από επιθυμία του γιου της. Αρχικά έχει τις αναστολές της, αφού πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο τραγούδι, ειδικότερα όταν έχει «σφραγιστεί» με μια ερμηνεία σαν του Καζαντζίδη. Στη συνέχεια όμως το ξανασκέφτεται και τελικά, αν και το ηχογραφεί -με το δικό της μοναδικό τρόπο- παραπάνω από μία φορές, ο Γιώργος Μακράκης κρατά την πρώτη… Η εκτέλεση αυτή, συγκινεί τους παρευρισκόμενους στο studio, ξαφνιάζει και προκαλεί την έκπληξη και τα θετικά σχόλια μουσικών, όπως ο βιολιστής Στέφανος Βαρτάνης και ο μπουζουξής Γιάννης Μωραΐτης.
«Μέσα στο έρημο σπιτάκι»
Ένα από τα ωραιότερα και πολύ «διαφορετικά» τραγούδια που ηχογραφεί ο Στέλιος Καζαντζίδης το 1961 παιγμένο εδώ, λίγο πιο γρήγορα. Ο ήχος του πιάνου είναι χαρακτηριστικός… Δυστυχώς αυτό το τραγούδι δεν «υποστηρίζεται» ιδιαίτερα, στα επόμενα χρόνια, στις ζωντανές εμφανίσεις του τραγουδιστή.
«Πες μου γιατί»
Από τις αφηγήσεις της Γιώτας Λύδια στο Γιώργο Τσάμπρα στην εκπομπή «Πρέπει να ξέρεις μηχανή» στο Β’ πρόγραμμα ΕΡΑ στις 27-3-07, μαθαίνουμε πως αυτό είναι το πιο αγαπημένο τραγούδι από όλα όσα έχει πει στην καριέρα της κι ένα τραγούδι που αγαπά ιδιαίτερα και ο Νταλάρας.
«Είναι αργά»
Ένα τραγούδι που στη δεκαετία του ’50 γνωρίζει δυο εκτελέσεις, με τη Μάγια Μελάγια και την Πόλυ Πάνου, για το οποίο ο Νταλάρας σημειώνει στο οπισθόφυλλο του δίσκου:
«Αυτό το τραγούδι το έμαθα από τον πατέρα μου, όταν ήμουν πολύ μικρός. Μου έκανε εντύπωση και με συγκινούσε, γιατί το έπαιζε και το τραγουδούσε τρυφερά, μ’ ένα δικό του τρόπο, πολύ όμορφο. Γι αυτό θέλησα να το μεταφέρω έτσι όπως τόχω ακόμη στ’ αυτιά μου, παίζοντας μόνος μου το μπουζούκι και τα άλλα όργανα, προσπαθώντας να «πιάσω» το χρώμα του και την πενιά του»
Ο Νταλάρας «απλώνει» το τραγούδι, το παίζει πιο αργά σε σχέση με τις πρώτες εκτελέσεις του και χαρίζει μια από τις ωραιότερες ερμηνείες του σε παλιά λαϊκά τραγούδια. Τα τελευταία χρόνια ξανακούγεται ζωντανά στις 13-4-05 στο «Μετρό» στην παρουσίαση του δίσκου του Μανώλη Καραντίνη αλλά και στις 1-12-07 στις παραστάσεις του Γιώργου Νταλάρα «Όλα από την αρχή» στο «Παλλάς», κατόπιν «απαίτησης» του κοινού, χωρίς πρόβα, με τον τραγουδιστή να παίζει και πάλι τρίχορδο μπουζούκι.
«Ή εμένα ή την άλλη»
Ένα κομμάτι που είχε πρωτοτραγουδήσει η Φωτεινή Μαυράκη, το οποίο η Λύδια, ηχογραφεί μετά από μεγάλη επιμονή του Νταλάρα, που χαρακτηριστικά της λέει: «Δεν με νοιάζει τι έχεις κάνει. Αν δεν το πεις, θα βάλω περούκα και θα κάνω τη Γιώτα Λύδια και θα το τραγουδήσω εγώ».
«Ίσως αύριο»
Ένα δύσκολο «ουσάκ» ζειμπέκικο του Τσιτσάνη, που στην εποχή που κυκλοφορεί, χαρακτηρίζεται ως συμφωνικό έργο. Μετά από τρεις εκτελέσεις με τον Καζαντζίδη, ο Γιώργος Νταλάρας το τραγουδά με το δικό του ξεχωριστό τρόπο…. Κάποιες φορές θα ακουστεί στη συνέχεια και ζωντανά.
«Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου»
Μια λαϊκή καντάδα του Γιώργου Ζαμπέτα, η οποία ενώ στις πρώτες εκτελέσεις της με τον Πέτρο Αναγνωστάκη και τον Πάνο Τζανετή, περνά σχεδόν απαρατήρητη, με το Γιώργο Νταλάρα γίνεται το «σουξέ» του δίσκου… Το τραγούδι ακούγεται παντού και ο τραγουδιστής το συμπεριλαμβάνει τρία χρόνια αργότερα στο δίσκο του «Ζωντανές ηχογραφήσεις» από συναυλία στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Από τότε ακούγεται πολύ συχνά ζωντανά… Θα λέγαμε πως τόσο η συγκεκριμένη επανεκτέλεση, όσο και αυτή του τραγουδιού «Τώρα κλαις» ένα χρόνο νωρίτερα αλλά και δεκάδων άλλων τραγουδιών, καταρρίπτει όλες τις αναστολές που εκφράζουν διάφοροι «ειδικοί» του χώρου, για το αν πρέπει να επανεκτελούνται τα τραγούδια ή όχι….
«Φεγγάρι χλωμό»
Άλλο ένα τραγούδι που ακούγεται αρκετά στις ζωντανές εμφανίσεις του Νταλάρα… Η τριφωνία του με τη Χαρούλα και τον Αγάθωνα είναι εξαιρετική όπως και τα φωνητικά της Γλυκερίας στα υπόλοιπα τραγούδια… Ένα τραγούδι του Γρηγόρη Μπιθικώτση που το 1959 ο Μανώλης Αγγελόπουλος δέχεται να πει ενώ αρνείται το «Σε τούτο το στενό»… Ένα τραγούδι που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την άλλη πλευρά του Μπιθικώτση, αυτή του συνθέτη.
«Κυκεώνας»
Από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία του δίσκου… Τραγούδι-διάλογος του Γιώργου Μουφλουζέλη, σαφώς επηρεασμένο από τη μουσική παράδοση της Μικράς Ασίας. Ξανακούγεται ζωντανά στην πρώτη συναυλία της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας Μαγνησίας με το Γιώργο Νταλάρα στη Νέα Ιωνία του Βόλου στις 24-5-2000. Εκεί τη θέση της Γιώτας Λύδια θα πάρει μια άλλη εξαιρετική τραγουδίστρια της νεότερης γενιάς, η Σοφία Παπάζογλου.
«Λίγο λίγο θα με συνηθίσεις» - «Αυτή η νύχτα μένει»
Δυο τραγούδια των οποίων οι μελωδίες έρχονται από τα βάθη της μακρινής Ινδίας δημιουργώντας, μαζί με δεκάδες άλλα τραγούδια, πολλές αντιδράσεις στον καλλιτεχνικό κόσμο εκείνης της εποχής. Γίνονται τεράστιες επιτυχίες όταν κυκλοφορούν. Το «Αυτή η νύχτα μένει» γνωρίζει τέσσερις εκτελέσεις μόνο με το Στέλιο Καζαντζίδη. Σ’ αυτό το δίσκο ακούγονται σε μια τελείως διαφορετική προσέγγιση ενώ το πρώτο μετατρέπεται σε διάλογο. Το 1985 η Γιώτα Λύδια και ο Γιώργος Νταλάρας εμφανίζονται μαζί στην ΕΡΤ τραγουδώντας αυτά τα δυο τραγούδια σε ένα αφιέρωμα στη μεγάλη λαϊκή τραγουδίστρια.
Ο δίσκος θα γνωρίσει μεγάλες πωλήσεις και θα γίνει χρυσός και πλατινένιος. Αργότερα επανεκδίδεται σε cd. Δυστυχώς η επιτυχία αυτή, όσον αφορά τη Γιώτα Λύδια, δεν θα έχει ανάλογη συνέχεια και η επόμενη δουλειά της, με τίτλο «Καθαρά και Ξάστερα» με τραγούδια των Τάκη Σούκα και Χρήστου Νικολόπουλου δεν θα γνωρίσει ιδιαίτερη απήχηση, εξ’ αιτίας της λήξης των συμβολαίων των δυο συνθετών με τη Minos, στην οποία ανήκαν τότε, με συνέπεια τη μηδαμινή προώθηση του δίσκου από την εταιρεία.
22 χρόνια μετά ο Γιώργος Νταλάρας εκφράζει, για μια ακόμη φορά, την αγάπη και το θαυμασμό του για τη Γιώτα Λύδια, προλογίζοντας τη βιογραφία της «Η πιο μεγάλη ώρα είναι τώρα» που έγραψε ο Κώστας Μπαλαχούτης από τις εκδόσεις «Ελληνικά γράμματα». Kλείνουμε λοιπόν, όπως ξεκινήσαμε:
«Η σπάνια φωνή της είναι χαραγμένη στη μνήμη μου από τα παιδικά μου χρόνια. Έχω μια εικόνα από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σε μια οικογενειακή εκδρομή, στην παραλία στο Πέραμα: μια ταβέρνα, αυθαίρετη σχεδόν, πάνω στα βότσαλα και το πικ-απ να παίζει το "Γιατί θες να φύγεις που θα πας". Μαγεύτηκα όταν την άκουσα να τραγουδάει. Ευτυχώς, το έπαιζαν και το ξανάπαιζαν όλη τη μέρα. Η δεκαετία του '50 έβγαλε τρεις ξεχωριστές αξεπέραστες γυναικείες φωνές στο λαϊκό τραγούδι: την Καίτη Γκρέυ, την Πόλυ Πάνου και τη Γιώτα Λύδια, σπάνιες τραγουδίστριες και κάθε μια απ' αυτές μοναδική. Η φωνή της Γιώτας Λύδια ήταν τροπική, εύστροφη, με πολλά λυγμικά στοιχεία, που εύκολα θα μπορούσε να υπερβάλλει στην εκφορά των λέξεων. Το εντυπωσιακό ήταν πως δεν υπερέβαλλε ποτέ. Από τις ερμηνείες εύκολα καταλαβαίνεις ότι είναι μια καλλιτέχνιδα που πέρα από το φυσικό ταλέντο είχε τη γνώση, την αισθητική και το μέτρο να οδηγεί τη φωνή της. Δεν είναι μάλλον καθόλου τυχαίο το ότι ο Μίκης Θεοδωράκης την επέλεξε ως ερμηνεύτρια και έτσι έχουμε τη συγκλονιστική ερμηνεία της σε τραγούδια όπως το "Κοιμήσου αγγελούδι μου". Με επηρέασε πολύ η Γιώτα Λύδια, με το ξεχωριστό ηχόχρωμά της και τα μελίσματα της φωνής της και ακόμη με την ξεχωριστή στάση της στη δουλειά, που τη βοήθησε να διατηρήσει άτρωτη τη φήμη της και την αξιοπρέπειά της και να μη φθαρεί από την ταλαιπωρία της νύχτας. Αυτός είναι και ο λόγος που πριν από αρκετά χρόνια πριν "της χτύπησα την πόρτα" και την παρακάλεσα να επιστρέψει. Έτσι, κάναμε μαζί το δίσκο "Καλημέρα Κυρία Λύδια" ως ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης. Τη θαύμαζα και την αγαπώ, και της εύχομαι να είναι πάντα καλά και ευτυχισμένη και η ίδια και η οικογένειά της που τόσο αγαπάει».
Γιώργος Νταλάρας - Ιούνιος 2006.
Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Όασις»
Πηγές:
- Γιώτα Λύδια «Η πιο μεγάλη ώρα είναι τώρα» (Συγγραφέας: Κώστας Μπαλαχούτης «Ελληνικά γράμματα» 2006).
- Εκπομπή Γιώργου Τσάμπρα «Πρέπει να ξέρεις μηχανή» (Β’ πρόγραμμα ΕΡΑ 27-3-07)
- Συνέντευξη Γ. Νταλάρα - Γ. Λύδια στο Β’ πρόγραμμα ΕΡΑ (1984)
- Κασετίνα 5 cd’s «Η Κυρία Γιώτα Λύδια 1954-1986» (Επιμέλεια Γιώργου Τσάμπρα / Minos - Emi 2008)
www.dalaras.com/forum
