παντού… Δεν θα σταθώ στην έννοια, τα αίτια, τις επιπτώσεις του και σε ότι το περιβάλλει κι επικρατεί γύρω από αυτό. Όλοι λίγο πολύ έχουμε άποψη για το θέμα και με διαφορετικές ενδεχομένως οπτικές. Αυτό που στα δικά μου μάτια φαντάζει τρομακτικό είναι η εξάπλωσή του. Μίσος, κίνδυνος, διακρίσεις, κατωτερότητα, αποξένωση, εκμετάλλευση, στερεότυπα, συμφέροντα, φόβος, και πόσες ακόμα λέξεις μου έρχονται στο μυαλό…
Και το τραγικό; Ζούμε στην Ελλάδα του 2014. Ο ρατσισμός όταν ήμουν παιδί έμοιαζε κάτι μακρινό, κακό και άδικο. Σήμερα μοιάζει πραγματικό, επίκαιρο και δραματικά ανησυχητικό.
Σκεπτόμενη τη συγκεκριμένη «μάστιγα», στο μυαλό μου ήρθαν όλοι εκείνοι οι Έλληνες καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν και τραγούδησαν για τον ρατσισμό και τα δεινά του, οι οποίοι είναι πραγματικά πάρα πολλοί. Σε διάφορες χρονικές περιόδους, η μουσική εξέφρασε την αντιρατσιστική ιδεολογία. Τα τραγούδια έχουν δύναμη και μπορούν να λειτουργούν ως «όπλα», περνώντας μηνύματα στο κοινό. Αυτό συμβαίνει καθαρά λόγω της αμεσότητας που έχει ένας καλλιτέχνης με τον κόσμο. Η μουσική μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να εξοικειωθεί με την έννοια του διαφορετικού, μέσα από τραγούδια που τον εμπνέουν ή τον ταυτίζουν.
Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στα παλιά, ψηλάφισα μερικούς και μόνο από τους πάμπολλους καλλιτέχνες που «έστειλαν» μηνύματα κατά του ρατσισμού. Η μετανάστευση, η σκληρή δουλειά, η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή, ο φόβος ήταν και είναι κάποια από τα ερεθίσματα που κάνουν τους καλλιτέχνες να μιλήσουν με τον δικό τους τρόπο.
Το 1974 λοιπόν, ο Λάκης Χαλκιάς ερμηνεύει τη Φάμπρικα σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους του Γιώργου Σκούρτη μέσα από τον κύκλο Μετανάστες. Το τραγούδι περιγράφει έναν ξεριζψμένο εργάτη σε μία ξένη χώρα που σιωπά «μοναχικά» δίχως κανέναν πλάι του και που όλοι τον γνωρίζουν ως τον «διαφορετικό».
Κι εκεί στο πόστο μου σκυφτός
ξεχνάω τη μιλιά μου,
είμαι το νούμερο οχτώ
με ξέρουν όλοι με αυτό
κι εγώ κρατάω μυστικό
ποιο είναι τ’ όνομά μου.
Στον ίδιο η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδά:
Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω
έχω ένα χρόνο να τα δω και λιώνω.
Μου γράφει η γιαγιά τους πως ρωτάνε
τα τρένα που `ναι στο σταθμό πού πάνε.
Να μείνω όμως στους Μετανάστες όπου πάλι ο Χαλκιάς ερμηνεύει το Εδώ στη ξένη χώρα, μια ωδή στη δύσκολη επιβίωση, χωρίς φίλους, χωρίς ανθρωπιά και ελπίδα, που το μόνο που ακούει ο μετανάστης είναι η λέξη ΞΕΝΟΣ.
Εδώ στην ξένη χώρα
αχ τι στεναχώρια.
Θα γυρίσω στο χωριό
δεν αντέχω δεν βαστώ
τι κορμί βασανισμένο.
Ψάχνω νά ‘βρω αδερφό
κι όλοι με φωνάζουν ξένο
Μιας και αναφέρθηκα στη λέξη αυτή, θυμήθηκα το τραγούδι του
Αργύρη Μπακιρτζή O ξένος , που συμπεριλήφθηκε στο δίσκο των Χειμερινών Κολυμβητών Οι Δακοκτόνοι, το 1991. Ένας ξένος στη χώρα μας, που γνωρίζει τον ρατσισμό της Ελλάδας λόγω κοινωνικής κατάστασης και εθνικότητας και που εν τέλει πνίγει τον πόνο του σε ένα φίλο, στου παζαριού το χάνι, κάνοντάς μας να καταλάβουμε τη σπουδαιότητα και την ανάγκη της ανθρώπινης αλληλεγγύης και επαφής.
Παλιοζωή μας ρήμαξες σ’ αυτή την κοινωνία
και το φτωχό κορίτσι μου κανείς δε θα το πάρει.
Όσοι γνωρίζει της πετάν πουτάνα μάνα έχεις
κι αυτή στο κλάμα ρίχνεται κι εγώ τους δρόμους παίρνω…
Πάντα στις αρχές της δεκαετίας του ’90 τα Αερικά έρχονται για να μας μιλήσουν για τη διαφορετικότητα των ανθρώπων με «ειδικές ανάγκες». Τα Αερικά, μια ομάδα εννέα παιδιών με «ειδικές ανάγκες» σε ένα ίδρυμα, χωρίς τη βοήθεια κανενός φορέα κάνουν το αδύνατο δυνατό και μας τραγουδάνε Γέφυρες χτίζουμε φράγματα γκρεμίζουμε μέσα από το τραγούδι Διαφορετικοί. Σκοπός τους; Να μας μεταφέρουν το μήνυμα πως όλοι μπορούν να έχουν δικαίωμα στη ζωή και όνειρο.
Σε κάθε σπίτι πόρτες κλειδωμένες
ζωές κρυμμένες σε γκρίζα φυλακή
και μία λέξη διαρκώς να μας θυμίζει: διαφορετικοί.
Ο Βασίλης Νικολαΐδης το 1993 μας αφηγείται την Ιστορία της Μαρίας Νο 2 θίγοντας τον ρατσισμό απέναντι στη δούλα από την Ασία.
Είναι αλήθεια της πληρώνουν το εισιτήριο
μα της κράτησαν μετά το διαβατήριο
μη τους φύγει σ’ άλλο σπίτι για να πάει
και κλειδώνουν το ψυγείο να μη φάει ,
Ταξιδεύοντας στη νέα χιλιετία, στέκομαι στο 2003 όπου ο Παντελής Θαλασσινός, με τη γαλήνια φωνή του, μας λέει, αυτό που πρέπει να νιώθουμε αλλά και να «πράττουμε» όλοι.
Ν’ αγαπάς τα βουνά και τα πέλαγα,
τους γνωστούς και τους άγνωρους τόπους,
τα πουλιά, τα λουλούδια, τα σύννεφα,
και πολύ ν’ αγαπάς τους ανθρώπους.
Το σεργιάνι στα χρόνια τρέχει και σε ανάλογο κλίμα με τον Θαλασσινό «ο τρελός κόσμος» οι γνωστοί «Locomondo» διασκευάζουν το γερμανικό τραγούδι Griechischer Wein (ελληνικό κρασί) του συνθέτη Udo Jurgens, το οποίο σκιαγραφεί τον Έλληνα μετανάστη μέσα από τα μάτια του γερμανού αστού.
Ο κόσμος φαίνεται πιο κρύος όταν είσαι ένας ξένος από μια ξένη χώρα.
Θα πρέπει να αισθανθείς ότι κάποιος σε νοιάζεται και ότι καταλαβαίνει
Πολλά δάκρυα θα εξαφανιστούν αν ενώσουμε τα χέρια…
Είναι τόσα πολλά τα τραγούδια που μιλούν ρεαλιστικά αλλά «μεταφορικά» ή «αλληγορικά» για τον ρατσισμό που δεν χωράνε σε ένα άρθρο. Η επιλογή που έκανα βασίζεται σε εντελώς προσωπικά κριτήρια και «γούστα». Ενδεικτικά ανέφερα κάποια που έχω ξεχωρίσει σαν ακροάτρια.
Τα τελευταία «παραδείγματα» μας δείχνουν - τραγουδούν πως δεν πρέπει να μας απασχολεί τι χρώμα δέρματος έχουμε, από πού καταγόμαστε, αν είμαστε κοντοί – ψηλοί, αδύνατοι – χοντροί, σε ποιόν πιστεύουμε, τι δουλειά κάνουμε, τι ψηφίζουμε, αν σπουδάσαμε και τόσα ακόμα… Αυτό που πραγματικά πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι ότι ΟΛΟΙ είμαστε ΑΝΘΡΩΠΟΙ με μυαλό, καρδιά, ψυχή κι έχουμε ίδιες ανάγκες και ίσα δικαιώματα. Είμαστε καλοί στο να ξεχνάμε… Ξεχνάμε ότι η δημοκρατία είναι μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις μας. Δεν είναι λυπηρό αυτή η χώρα που έδωσε φώτα και πολιτισμό όχι μόνον να μην ενώνει αλλά και να χωρίζει τους ανθρώπους;
Και το τραγικό; Ζούμε στην Ελλάδα του 2014. Ο ρατσισμός όταν ήμουν παιδί έμοιαζε κάτι μακρινό, κακό και άδικο. Σήμερα μοιάζει πραγματικό, επίκαιρο και δραματικά ανησυχητικό.
Σκεπτόμενη τη συγκεκριμένη «μάστιγα», στο μυαλό μου ήρθαν όλοι εκείνοι οι Έλληνες καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν και τραγούδησαν για τον ρατσισμό και τα δεινά του, οι οποίοι είναι πραγματικά πάρα πολλοί. Σε διάφορες χρονικές περιόδους, η μουσική εξέφρασε την αντιρατσιστική ιδεολογία. Τα τραγούδια έχουν δύναμη και μπορούν να λειτουργούν ως «όπλα», περνώντας μηνύματα στο κοινό. Αυτό συμβαίνει καθαρά λόγω της αμεσότητας που έχει ένας καλλιτέχνης με τον κόσμο. Η μουσική μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να εξοικειωθεί με την έννοια του διαφορετικού, μέσα από τραγούδια που τον εμπνέουν ή τον ταυτίζουν.
Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στα παλιά, ψηλάφισα μερικούς και μόνο από τους πάμπολλους καλλιτέχνες που «έστειλαν» μηνύματα κατά του ρατσισμού. Η μετανάστευση, η σκληρή δουλειά, η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή, ο φόβος ήταν και είναι κάποια από τα ερεθίσματα που κάνουν τους καλλιτέχνες να μιλήσουν με τον δικό τους τρόπο.
Το 1974 λοιπόν, ο Λάκης Χαλκιάς ερμηνεύει τη Φάμπρικα σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους του Γιώργου Σκούρτη μέσα από τον κύκλο Μετανάστες. Το τραγούδι περιγράφει έναν ξεριζψμένο εργάτη σε μία ξένη χώρα που σιωπά «μοναχικά» δίχως κανέναν πλάι του και που όλοι τον γνωρίζουν ως τον «διαφορετικό».
Κι εκεί στο πόστο μου σκυφτός
ξεχνάω τη μιλιά μου,
είμαι το νούμερο οχτώ
με ξέρουν όλοι με αυτό
κι εγώ κρατάω μυστικό
ποιο είναι τ’ όνομά μου.
Στον ίδιο η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδά:
Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω
έχω ένα χρόνο να τα δω και λιώνω.
Μου γράφει η γιαγιά τους πως ρωτάνε
τα τρένα που `ναι στο σταθμό πού πάνε.
Να μείνω όμως στους Μετανάστες όπου πάλι ο Χαλκιάς ερμηνεύει το Εδώ στη ξένη χώρα, μια ωδή στη δύσκολη επιβίωση, χωρίς φίλους, χωρίς ανθρωπιά και ελπίδα, που το μόνο που ακούει ο μετανάστης είναι η λέξη ΞΕΝΟΣ.
Εδώ στην ξένη χώρα
αχ τι στεναχώρια.
Θα γυρίσω στο χωριό
δεν αντέχω δεν βαστώ
τι κορμί βασανισμένο.
Ψάχνω νά ‘βρω αδερφό
κι όλοι με φωνάζουν ξένο
Μιας και αναφέρθηκα στη λέξη αυτή, θυμήθηκα το τραγούδι του
Αργύρη Μπακιρτζή O ξένος , που συμπεριλήφθηκε στο δίσκο των Χειμερινών Κολυμβητών Οι Δακοκτόνοι, το 1991. Ένας ξένος στη χώρα μας, που γνωρίζει τον ρατσισμό της Ελλάδας λόγω κοινωνικής κατάστασης και εθνικότητας και που εν τέλει πνίγει τον πόνο του σε ένα φίλο, στου παζαριού το χάνι, κάνοντάς μας να καταλάβουμε τη σπουδαιότητα και την ανάγκη της ανθρώπινης αλληλεγγύης και επαφής.
Παλιοζωή μας ρήμαξες σ’ αυτή την κοινωνία
και το φτωχό κορίτσι μου κανείς δε θα το πάρει.
Όσοι γνωρίζει της πετάν πουτάνα μάνα έχεις
κι αυτή στο κλάμα ρίχνεται κι εγώ τους δρόμους παίρνω…
Πάντα στις αρχές της δεκαετίας του ’90 τα Αερικά έρχονται για να μας μιλήσουν για τη διαφορετικότητα των ανθρώπων με «ειδικές ανάγκες». Τα Αερικά, μια ομάδα εννέα παιδιών με «ειδικές ανάγκες» σε ένα ίδρυμα, χωρίς τη βοήθεια κανενός φορέα κάνουν το αδύνατο δυνατό και μας τραγουδάνε Γέφυρες χτίζουμε φράγματα γκρεμίζουμε μέσα από το τραγούδι Διαφορετικοί. Σκοπός τους; Να μας μεταφέρουν το μήνυμα πως όλοι μπορούν να έχουν δικαίωμα στη ζωή και όνειρο.
Σε κάθε σπίτι πόρτες κλειδωμένες
ζωές κρυμμένες σε γκρίζα φυλακή
και μία λέξη διαρκώς να μας θυμίζει: διαφορετικοί.
Ο Βασίλης Νικολαΐδης το 1993 μας αφηγείται την Ιστορία της Μαρίας Νο 2 θίγοντας τον ρατσισμό απέναντι στη δούλα από την Ασία.
Είναι αλήθεια της πληρώνουν το εισιτήριο
μα της κράτησαν μετά το διαβατήριο
μη τους φύγει σ’ άλλο σπίτι για να πάει
και κλειδώνουν το ψυγείο να μη φάει ,
Ταξιδεύοντας στη νέα χιλιετία, στέκομαι στο 2003 όπου ο Παντελής Θαλασσινός, με τη γαλήνια φωνή του, μας λέει, αυτό που πρέπει να νιώθουμε αλλά και να «πράττουμε» όλοι.
Ν’ αγαπάς τα βουνά και τα πέλαγα,
τους γνωστούς και τους άγνωρους τόπους,
τα πουλιά, τα λουλούδια, τα σύννεφα,
και πολύ ν’ αγαπάς τους ανθρώπους.
Το σεργιάνι στα χρόνια τρέχει και σε ανάλογο κλίμα με τον Θαλασσινό «ο τρελός κόσμος» οι γνωστοί «Locomondo» διασκευάζουν το γερμανικό τραγούδι Griechischer Wein (ελληνικό κρασί) του συνθέτη Udo Jurgens, το οποίο σκιαγραφεί τον Έλληνα μετανάστη μέσα από τα μάτια του γερμανού αστού.
Ο κόσμος φαίνεται πιο κρύος όταν είσαι ένας ξένος από μια ξένη χώρα.
Θα πρέπει να αισθανθείς ότι κάποιος σε νοιάζεται και ότι καταλαβαίνει
Πολλά δάκρυα θα εξαφανιστούν αν ενώσουμε τα χέρια…
Είναι τόσα πολλά τα τραγούδια που μιλούν ρεαλιστικά αλλά «μεταφορικά» ή «αλληγορικά» για τον ρατσισμό που δεν χωράνε σε ένα άρθρο. Η επιλογή που έκανα βασίζεται σε εντελώς προσωπικά κριτήρια και «γούστα». Ενδεικτικά ανέφερα κάποια που έχω ξεχωρίσει σαν ακροάτρια.
Τα τελευταία «παραδείγματα» μας δείχνουν - τραγουδούν πως δεν πρέπει να μας απασχολεί τι χρώμα δέρματος έχουμε, από πού καταγόμαστε, αν είμαστε κοντοί – ψηλοί, αδύνατοι – χοντροί, σε ποιόν πιστεύουμε, τι δουλειά κάνουμε, τι ψηφίζουμε, αν σπουδάσαμε και τόσα ακόμα… Αυτό που πραγματικά πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι ότι ΟΛΟΙ είμαστε ΑΝΘΡΩΠΟΙ με μυαλό, καρδιά, ψυχή κι έχουμε ίδιες ανάγκες και ίσα δικαιώματα. Είμαστε καλοί στο να ξεχνάμε… Ξεχνάμε ότι η δημοκρατία είναι μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις μας. Δεν είναι λυπηρό αυτή η χώρα που έδωσε φώτα και πολιτισμό όχι μόνον να μην ενώνει αλλά και να χωρίζει τους ανθρώπους;
