Ο Νότης Μαυρουδής, με κείμενό του και μετά πάσης ειλικρίνειας σχολιάζει τις ζεϊμπεκιές των πολιτικών, παίρνοντας αφορμή από τον πρόσφατο χορό του Δημήτρη Κουτσούμπα, στο 41ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, κατά τη διάρκεια του αφιερώματος στο Δημήτρη Μητροπάνο.
Γράφει, λοιπόν, ο Νότης Μαυρουδής:
Δεν είναι εύκολο να ανακαλύψει κανείς γιατί ο Ζεϊμπέκικος χορός γίνεται «θέμα συζήτησης» όποτε χορεύεται από δημόσια πολιτικά πρόσωπα. Μια λογική σκέψη λέει πως, αφού ο χορός αυτός είναι ριζωμένος στην ελληνική λαϊκή παράδοση, είναι φυσικό και να χορεύεται και να τραγουδιέται. Καμία αντίρρηση. Θα πρέπει να συγκεντρώσω πολλές πνευματικές δυνάμεις για να κατανοήσω τί είναι αυτό που μου ανέβαζε την αδρεναλίνη κάθε φορά που έβλεπα τα υψηλά πολιτικά στελέχη τού ΠΑΣΟΚ να το… ρίχνουν στις ζεϊμπεκιές και στα ξενύχτια… Ίσως, ενδόμυχα, να θεωρούσα πως οι υπουργοί αδιαφορούσαν για το πόπολο, για τα ζητήματα ευθύνης τους και κατέληγαν σε χορούς και πανηγύρια… Ήταν βιαστική και άδικη μια τέτοια κατηγορία από μέρους μου και θα ήταν καλό να ελεγχθεί το… τότε πάθος.
Αλλά, μη θεωρήσετε πως το θέμα τελειώνει εδώ.
Θυμάμαι πολύ καλά τους καραβανάδες χουντικούς Στυλιανό Πατακό, Γεώργιο Παπαδόπουλο, Νικόλαο Μακαρέζο κ.α. στις εθνικές γιορτές, (και όχι μόνο) που δεν δίσταζαν να ξεκινούν τους χορούς (Συρτούς, Τσάμικους, κ.λπ.) με το κουστουμάκι, το ατσαλάκωτο παντελόνι και τη γραβάτα, να μπερδεύουν την παράδοση με την επαίσχυντη βλαχομπαρόκ παρουσία τους, δείχνοντας πως, δήθεν μ’ αυτόν τον τρόπο, καλυπτόταν η συνειδησιακή και η εθνική μας ταυτότητα, που στηρίζεται πάνω στο τρίπτυχο: Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια!
Νωπές οι μνήμες και οι σχέσεις του χορού με τα ιδανικά της φυλής…
Περίεργο πράγμα αυτή η Πατρίδα, της οποίας τα σύμβολα είναι δημιουργικοί συντελεστές που, με τις αποχρώσεις τους, συμβάλουν στις τέχνες, στα Γράμματα, στην αισθητική και σε όλη τη διανοητική της ικανότητα και πρόοδο…
Τα παραδείγματα δεν σταμάτησαν να υπάρχουν. Όσο περισσότερη δημοφιλία απολαμβάνει ένας πολιτικός στο πέρασμά του, τόσο περισσότερο γίνεται επίκεντρο προσοχής (κυρίως με αρνητικό τρόπο) από τους πολίτες. Εκείνο το περίφημο «ζεϊμπέκικο του Ανδρέα», είναι ταυτότητα μιας εποχής (στη δεκαετία του ‘80), αφού συνδέθηκε ακόμα περισσότερο ο… μερακλής πολιτικός με τον απλό κόσμο. Ήταν η εποχή κατά την οποία παρήλαυναν δημόσια από τις νυχτερινές πίστες, υπουργοί όπως οι Τσοβόλας, Τσοχατζόπουλος, ενώ πιο πρόσφατα στις μέρες μας, θεάθηκαν και γυναίκες πολιτικοί όπως η Ρένα Δούρου, η Ραχήλ Μακρή, η Όλγα Γεροβασίλη, με αποκορύφωμα τον άλλον μερακλή και αμετροεπή των ημερών, τον Παναγιώτη Κουρουμπλή… Όχι, δεν τελειώνει εδώ ο κατάλογος των… ζεϊμπέκηδων επισήμων. Εξάλλου, ο χορός που σφράγισε τη φυσιογνωμία και την λεβεντιά τού ρεμπέτικου, της καθ’ ημάς Ανατολής, έχει γίνει προ πολλού έρμαιο του κάθε πικραμένου. Βλέπω σε σταθερή βάση τα… ψυχαγωγικά τηλεοπτικά, σε στιλ ζωντανής πίστας, με όλους τους… μάγκες ηθοποιούς, τραγουδιστές και τις πολλές γλάστρες με τα 12ποντα, να ακκίζονται, χορεύοντας τον πιο αυστηρό και σεμνό λαϊκό χορό, αλλοιώνοντας τον ζεϊμπέκικο, τόσο ως προς τις ρυθμολογικές του υποχρεώσεις, όσο και ως προς το… φύλο, το γένος τού χορευτή… Το στιλ, η μορφή, η κινησιολογία, το βαθύτερο πνευματικό αποτύπωμα, τέλος, η α ι σ θ η τ ι κ ή, έχουν στην κυριολεξία σαρωθεί από τη νέα όψη ενός παλαιού σημείου πολιτισμού, όπως εκείνο του ζεϊμπέκικου, του οποίου οι αναφορές περιέχουν στο πλαίσιό του, σημαντικές προσωπικότητες, καθώς και μνήμες ιστορικές, πνευματικές, διανοητικές.
Πώς θα βρούμε τον πυρήνα τού θέματος; Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν τον συγκεκριμένο χορό, ως μέσον προβολής μιας προσπάθειας του στιλ «κατεβαίνω στο λαό», ή κάτι τέτοιο παρεμφερές… Ας μην αναλύσουμε το πώς κατέληξε, αυτός ο συγκεκριμένος, να είναι το σημείο αναφοράς. Μέσα από την επίμονη τηλεοπτική ζεϊμπεκικοποίηση του ευρύτατου κοινού, δένεται, όπως η ζάχαρη με το γλυκό, και η δημόσια προβολή των πολιτικών, μέσω του δημοφιλούς αυτού χορού.
Ίσως σε εποχές αισθησιακής - πλαστικής - πολλαπλώς ψευδο-ευδαιμονικής πραγματικότητας, ο παραδοσιακός ζεϊμπέκικος, να ξεχωρίζει ακριβώς για τον αντίθετο λόγο από αυτά.
Στο κέντρο ένα μοναχικό ανδρικό σώμα. Τα πόδια, γειωμένα στη γη, στο έδαφος. Κινήσεις σχεδόν «κρυφές». Τα χέρια ανοιχτά σε διάσταση, όπως φτερά αετού, και το κεφάλι γερμένο μπροστά. Μια μίνι εικόνα ενός εσταυρωμένου… Οι κινήσεις μετρημένες, με υπαινικτική αναφορά. Παρακολουθώντας τον αυτοσχεδιασμό ενός σοβαρού λαϊκού χορευτή τού ζεϊμπέκικου, θα είσαι εσύ εκείνος ο οποίος θα εκμαιεύει τις σημειολογικές κινήσεις, ακόμα και των πιο λεπτών ισορροπιών. Με λίγα λόγια, ο χορός ενός τέτοιου χορευτή, που πηγάζει από τα σπλάχνα του, εκφράζει, στο σύνολό του, ένα έργο τέχνης! Με ό,τι αυτό συνεπάγεται, θεωρώ πως υπάρχουν κανόνες που καθιστούν το όλον ως άρτιο θέαμα. Σαν έργο ζωγραφικής, μουσικής, εικαστικών και άλλων τεχνών, που προκαλούν τον θεατή στις δικές του αποκωδικοποιήσεις.
Η φιγούρα αυτή, με τους ανδρικούς μυς σε υπερβολή, «έπαιξε» σε αφίσες και αμέτρητα πλάνα διαφημίσεων, καθώς και στον εμπορικό ελληνικό κινηματογράφο, ιδιαιτέρως όταν το σύμβολο αυτό τής ανδρικής λεβεντιάς ετέθη, ως διαφήμιση και σημαντικό στοιχείο τής ανδρικής κουλτούρας. Αυτό είναι, ίσως, το σημείο κατά το οποίο, η γοητεία και η δύναμη αυτού τού χορού, με το πέρασμα των δεκαετιών και την καθολική διαχρονική υποταγή μας στην αισθητική δύναμη των παντός είδους Μέσων, προσέλκυσε αμέτρητους νέους, οι οποίοι, ανεπίδεκτοι μαθήσεως, θεώρησαν πως έχουν να κάνουν με ελεύθερο πεδίο βολής! Όλα ελεύθερα. Καμία κινητική, ρυθμική, σωματική υποχρέωση. Χέρια, πόδια, μέση, κοιλιές, όλα στη φόρα, όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω… Ένα χοροπηδητό όπως λάχει. Καμία γείωση. Όλα στη διάθεση της στιγμής. «Είμαι λεύτερος εγώ ρε, από το 1974! Ό,τι θέλω κάνω. Ακόμα και στο χορό…» Μια συνεχόμενη ασέβεια που ανατρέπει όλη την ιστορία των 9/8ων και της ιεροτελεστίας που ριζώθηκε μέσα στον 18ο, 19ο και 20ο αιώνα…
Δεν σας κρύβω πως την αφορμή για τέτοιους ζεϊμπέκικους συνειρμούς, μου την έδωσε το πρόσφατο αξιοπρεπές ζεϊμπέκικο του Δημήτρη Κουτσούμπα. Τι να πω; Ως Γραμματέας και εκπρόσωπος του πιο λαϊκού κόμματος της εργατικής τάξης, φαίνεται πως «δικαιούται δια να ομιλεί και να… χορεύει» περισσότερο από «άλλους». Δεν θέλω να ισχυριστώ πως ο ζεϊμπέκικος εντάσσεται σε ταξικούς, κομματικούς και πολιτικούς συσχετισμούς, αλλά δεν αντέχω πια να βλέπω κάθε ακκιζόμενο ή ακκιζόμενη πολιτικό και να τον… ανέχομαι, σε παράλληλη χορευτική δράση, με τον Κουτσούμπα.
Καταθλίβομαι…
Νότης Μαυρουδής
Γράφει, λοιπόν, ο Νότης Μαυρουδής:
Δεν είναι εύκολο να ανακαλύψει κανείς γιατί ο Ζεϊμπέκικος χορός γίνεται «θέμα συζήτησης» όποτε χορεύεται από δημόσια πολιτικά πρόσωπα. Μια λογική σκέψη λέει πως, αφού ο χορός αυτός είναι ριζωμένος στην ελληνική λαϊκή παράδοση, είναι φυσικό και να χορεύεται και να τραγουδιέται. Καμία αντίρρηση. Θα πρέπει να συγκεντρώσω πολλές πνευματικές δυνάμεις για να κατανοήσω τί είναι αυτό που μου ανέβαζε την αδρεναλίνη κάθε φορά που έβλεπα τα υψηλά πολιτικά στελέχη τού ΠΑΣΟΚ να το… ρίχνουν στις ζεϊμπεκιές και στα ξενύχτια… Ίσως, ενδόμυχα, να θεωρούσα πως οι υπουργοί αδιαφορούσαν για το πόπολο, για τα ζητήματα ευθύνης τους και κατέληγαν σε χορούς και πανηγύρια… Ήταν βιαστική και άδικη μια τέτοια κατηγορία από μέρους μου και θα ήταν καλό να ελεγχθεί το… τότε πάθος.
Αλλά, μη θεωρήσετε πως το θέμα τελειώνει εδώ.
Θυμάμαι πολύ καλά τους καραβανάδες χουντικούς Στυλιανό Πατακό, Γεώργιο Παπαδόπουλο, Νικόλαο Μακαρέζο κ.α. στις εθνικές γιορτές, (και όχι μόνο) που δεν δίσταζαν να ξεκινούν τους χορούς (Συρτούς, Τσάμικους, κ.λπ.) με το κουστουμάκι, το ατσαλάκωτο παντελόνι και τη γραβάτα, να μπερδεύουν την παράδοση με την επαίσχυντη βλαχομπαρόκ παρουσία τους, δείχνοντας πως, δήθεν μ’ αυτόν τον τρόπο, καλυπτόταν η συνειδησιακή και η εθνική μας ταυτότητα, που στηρίζεται πάνω στο τρίπτυχο: Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια!
Νωπές οι μνήμες και οι σχέσεις του χορού με τα ιδανικά της φυλής…
Περίεργο πράγμα αυτή η Πατρίδα, της οποίας τα σύμβολα είναι δημιουργικοί συντελεστές που, με τις αποχρώσεις τους, συμβάλουν στις τέχνες, στα Γράμματα, στην αισθητική και σε όλη τη διανοητική της ικανότητα και πρόοδο…
Τα παραδείγματα δεν σταμάτησαν να υπάρχουν. Όσο περισσότερη δημοφιλία απολαμβάνει ένας πολιτικός στο πέρασμά του, τόσο περισσότερο γίνεται επίκεντρο προσοχής (κυρίως με αρνητικό τρόπο) από τους πολίτες. Εκείνο το περίφημο «ζεϊμπέκικο του Ανδρέα», είναι ταυτότητα μιας εποχής (στη δεκαετία του ‘80), αφού συνδέθηκε ακόμα περισσότερο ο… μερακλής πολιτικός με τον απλό κόσμο. Ήταν η εποχή κατά την οποία παρήλαυναν δημόσια από τις νυχτερινές πίστες, υπουργοί όπως οι Τσοβόλας, Τσοχατζόπουλος, ενώ πιο πρόσφατα στις μέρες μας, θεάθηκαν και γυναίκες πολιτικοί όπως η Ρένα Δούρου, η Ραχήλ Μακρή, η Όλγα Γεροβασίλη, με αποκορύφωμα τον άλλον μερακλή και αμετροεπή των ημερών, τον Παναγιώτη Κουρουμπλή… Όχι, δεν τελειώνει εδώ ο κατάλογος των… ζεϊμπέκηδων επισήμων. Εξάλλου, ο χορός που σφράγισε τη φυσιογνωμία και την λεβεντιά τού ρεμπέτικου, της καθ’ ημάς Ανατολής, έχει γίνει προ πολλού έρμαιο του κάθε πικραμένου. Βλέπω σε σταθερή βάση τα… ψυχαγωγικά τηλεοπτικά, σε στιλ ζωντανής πίστας, με όλους τους… μάγκες ηθοποιούς, τραγουδιστές και τις πολλές γλάστρες με τα 12ποντα, να ακκίζονται, χορεύοντας τον πιο αυστηρό και σεμνό λαϊκό χορό, αλλοιώνοντας τον ζεϊμπέκικο, τόσο ως προς τις ρυθμολογικές του υποχρεώσεις, όσο και ως προς το… φύλο, το γένος τού χορευτή… Το στιλ, η μορφή, η κινησιολογία, το βαθύτερο πνευματικό αποτύπωμα, τέλος, η α ι σ θ η τ ι κ ή, έχουν στην κυριολεξία σαρωθεί από τη νέα όψη ενός παλαιού σημείου πολιτισμού, όπως εκείνο του ζεϊμπέκικου, του οποίου οι αναφορές περιέχουν στο πλαίσιό του, σημαντικές προσωπικότητες, καθώς και μνήμες ιστορικές, πνευματικές, διανοητικές.
Πώς θα βρούμε τον πυρήνα τού θέματος; Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν τον συγκεκριμένο χορό, ως μέσον προβολής μιας προσπάθειας του στιλ «κατεβαίνω στο λαό», ή κάτι τέτοιο παρεμφερές… Ας μην αναλύσουμε το πώς κατέληξε, αυτός ο συγκεκριμένος, να είναι το σημείο αναφοράς. Μέσα από την επίμονη τηλεοπτική ζεϊμπεκικοποίηση του ευρύτατου κοινού, δένεται, όπως η ζάχαρη με το γλυκό, και η δημόσια προβολή των πολιτικών, μέσω του δημοφιλούς αυτού χορού.
Ίσως σε εποχές αισθησιακής - πλαστικής - πολλαπλώς ψευδο-ευδαιμονικής πραγματικότητας, ο παραδοσιακός ζεϊμπέκικος, να ξεχωρίζει ακριβώς για τον αντίθετο λόγο από αυτά.
Στο κέντρο ένα μοναχικό ανδρικό σώμα. Τα πόδια, γειωμένα στη γη, στο έδαφος. Κινήσεις σχεδόν «κρυφές». Τα χέρια ανοιχτά σε διάσταση, όπως φτερά αετού, και το κεφάλι γερμένο μπροστά. Μια μίνι εικόνα ενός εσταυρωμένου… Οι κινήσεις μετρημένες, με υπαινικτική αναφορά. Παρακολουθώντας τον αυτοσχεδιασμό ενός σοβαρού λαϊκού χορευτή τού ζεϊμπέκικου, θα είσαι εσύ εκείνος ο οποίος θα εκμαιεύει τις σημειολογικές κινήσεις, ακόμα και των πιο λεπτών ισορροπιών. Με λίγα λόγια, ο χορός ενός τέτοιου χορευτή, που πηγάζει από τα σπλάχνα του, εκφράζει, στο σύνολό του, ένα έργο τέχνης! Με ό,τι αυτό συνεπάγεται, θεωρώ πως υπάρχουν κανόνες που καθιστούν το όλον ως άρτιο θέαμα. Σαν έργο ζωγραφικής, μουσικής, εικαστικών και άλλων τεχνών, που προκαλούν τον θεατή στις δικές του αποκωδικοποιήσεις.
Η φιγούρα αυτή, με τους ανδρικούς μυς σε υπερβολή, «έπαιξε» σε αφίσες και αμέτρητα πλάνα διαφημίσεων, καθώς και στον εμπορικό ελληνικό κινηματογράφο, ιδιαιτέρως όταν το σύμβολο αυτό τής ανδρικής λεβεντιάς ετέθη, ως διαφήμιση και σημαντικό στοιχείο τής ανδρικής κουλτούρας. Αυτό είναι, ίσως, το σημείο κατά το οποίο, η γοητεία και η δύναμη αυτού τού χορού, με το πέρασμα των δεκαετιών και την καθολική διαχρονική υποταγή μας στην αισθητική δύναμη των παντός είδους Μέσων, προσέλκυσε αμέτρητους νέους, οι οποίοι, ανεπίδεκτοι μαθήσεως, θεώρησαν πως έχουν να κάνουν με ελεύθερο πεδίο βολής! Όλα ελεύθερα. Καμία κινητική, ρυθμική, σωματική υποχρέωση. Χέρια, πόδια, μέση, κοιλιές, όλα στη φόρα, όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω… Ένα χοροπηδητό όπως λάχει. Καμία γείωση. Όλα στη διάθεση της στιγμής. «Είμαι λεύτερος εγώ ρε, από το 1974! Ό,τι θέλω κάνω. Ακόμα και στο χορό…» Μια συνεχόμενη ασέβεια που ανατρέπει όλη την ιστορία των 9/8ων και της ιεροτελεστίας που ριζώθηκε μέσα στον 18ο, 19ο και 20ο αιώνα…
Δεν σας κρύβω πως την αφορμή για τέτοιους ζεϊμπέκικους συνειρμούς, μου την έδωσε το πρόσφατο αξιοπρεπές ζεϊμπέκικο του Δημήτρη Κουτσούμπα. Τι να πω; Ως Γραμματέας και εκπρόσωπος του πιο λαϊκού κόμματος της εργατικής τάξης, φαίνεται πως «δικαιούται δια να ομιλεί και να… χορεύει» περισσότερο από «άλλους». Δεν θέλω να ισχυριστώ πως ο ζεϊμπέκικος εντάσσεται σε ταξικούς, κομματικούς και πολιτικούς συσχετισμούς, αλλά δεν αντέχω πια να βλέπω κάθε ακκιζόμενο ή ακκιζόμενη πολιτικό και να τον… ανέχομαι, σε παράλληλη χορευτική δράση, με τον Κουτσούμπα.
Καταθλίβομαι…
Νότης Μαυρουδής
