Ο πολιτισμός αποτελεί το φωτοστέφανό μας. «Αν ήμουν πρωθυπουργός της Ελλάδας, δε θα έκανα τίποτε που να μην περνά μέσα απ’ τον Πολιτισμό», επεσήμανε στον Ανδρέα Παπανδρέου, ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν. Ανείπωτα το επανέλαβε ο δικός μας, Ελύτης: «Πας γρηγορότερα παντού δια μέσου Κωνσταντινουπόλεως». Για ποιο πολιτισμό μιλάμε, χωρίς ιστορική γνώση, μνήμη («λαός χωρίς ιστορική μνήμη είναι λαός χωρίς συνείδηση»), όταν, χάριν παραδείγματος, τα αυχμηρά περβόλια μας «καταμοσχοβολούν» σουβλάκι, γύρο, τζατζίκι, φέτα, ούζο κλπ. αντί να ευωδιάζουν Όμηρο, Ησίοδο, Πλάτωνα, Σωκράτη, Αριστοτέλη, Θουκυδίδη, Σοφοκλή. Όταν ανοίγεις το βιβλίο της Νεότερης Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου και, ενεός, μετράς μετά βίας πέντε σελίδες αφιερωμένες στην Επανάσταση του 1821, ενώ στην κρίση του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, το 1929, επτά. Όταν αβασάνιστα ζητάς κατάργηση παρελάσεων (δεν εξετάζουμε τη σοβινιστική, μιλιταριστική έπαρσή τους ), ενώ αγνοείς πότε, γιατί και ποιον τιμάς.
Βιώνουμε μια κρίση γενική, που αφορά και Παιδεία και άνθρωπο. Πολιτεία, πολιτικοί ευαγγελίζονται τη σύνδεση της εκπαίδευσης με τον παγκοσμιοποιημένο Μολώχ της αγοράς, σαν μόνη σωτηρία. Μιλούν, προφανώς, για τη δημιουργία ευπώλητων πολιτών. Εμείς δεν προσβλέπουμε στη μονομερή σύνδεση του σχολείου, των σπουδών, με την αγορά εργασίας. Θα θέλαμε να οιακίσουμε, παράλληλα, τον προσανατολισμό τους και προς τις ανθρωπιστικές σπουδές, τον άνθρωπο, την Παιδεία. Η γειτονική Τουρκία, χάριν παραδείγματος, «διδάσκει» Αριστοτέλη και Θουκυδίδη. Στα καθ’ ημάς τούτοι οι πρόγονοι θεωρούνται έωλοι κι ανωφελείς. Στα καλύτερα πανεπιστήμια του πλανήτη, στα προπτυχιακά προγράμματα, το ποσοστό των υποχρεωτικών μαθημάτων ανθρωπιστικής παιδείας φτάνει και το 22% του συνόλου των μαθημάτων (κορυφαίο πολυτεχνείο του ΜΙΤ). Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει και στο 30%, στα κατ’ επιλογή αντίστοιχα μαθήματα. Στο δικό μας Ε.Μ.Π. το ποσοστό εγγίζει μόλις το 1,5% κι ας εδρεύει στη γενέτειρα των ανθρωπιστικών σπουδών. Ακούγομαι, φοβάμαι, ρομαντικός, ουτοπικός. Όχι, αφού ο μεγαλύτερος ρεαλισμός, σήμερα, είναι τούτος ο ρομαντισμός, αφού η ουτοπία δεν είναι το μη πραγματοποιήσιμο, αλλά ό,τι δεν έχει, ακόμα, πραγματοποιηθεί…
Χρίστος Στεργ. Μπελλές